Media watykańskie

09-06-2006

Autor: Paweł Piaskowski

Przy Stolicy Apostolskiej działają oficjalnie uznane przez nią media – L’Osservatore Romano („Obserwator rzymski” – dziennik), Radio Vaticana (Radio watykańskie) oraz Centro Televisivo Vaticano – CTV (Watykańskie centrum telewizyjne). Ponadto codziennie ukazuje się Bollettino della Sala Stampa della Santa Sede (Biuletyn Biura Prasowego Stolicy Apostolskiej). Ważne źródło informacji stanowi także rozbudowany portal internetowy www.vatican.va . Postaram się każde z tych mediów pokrótce omówić, zwracając szczególną uwagę na zakres tematów w nich poruszany.


 Najdłużej z istniejących po dziś dzień mediów watykańskich funkcjonuje L’Osservatore Romano. Jego pierwszy numer ukazał się 1.07.1861 r., niedługo po powstaniu Królestwa Włoch. W latach 1849-1852 ukazywała się prywatna gazeta pod tym samym tytułem, finansowana przez katolików francuskich. Powstanie nowej gazety (początkowo również niebędącej organem oficjalnym Państwa Kościelnego – rolę tę pełnił „Il giornale di Roma” – „Dziennik rzymski”), silnie wiązało się z nowym otoczeniem politycznym papiestwa. Zagrożenie, jakie stało się udziałem Państwa Kościelnego, odcisnęło silne piętno na linii redakcyjnej nowego pisma. Prace nad koncepcją nowej gazety trwały około roku. 

Za pomysłodawcę nowego pisma uznaje się ówczesnego substytuta ministra spraw wewnętrznych Państwa Kościelnego – Marcantonia Pacellego. Opracowywał on pomysł zaangażowanego, wręcz walczącego pisma pt. „Przyjaciel Prawdy”. Jednakże jako pierwszy po zgodę na wydawanie pisma do papieża Piusa IX zgłosił się markiz Augusto Baviera i tenże zgodę taką otrzymał. Pierwszymi redaktorami „L’Osservatore” zostali Nicola Zanchini – publicysta z Forlì oraz Giuseppe Bastia, dziennikarz z Bolonii. 26.06.1861 r. Pius IX nadał nowemu „L’Osservatore Romano” statut („Regolamento”). Art. 2 tegoż wylicza cele, które winny przyświecać redagowaniu pisma – za 6 jego zadań uznaje się „demaskowanie i odpieranie oszczerstw rzucanych na Rzym i Papiestwo”, „podawanie do wiadomości bardziej znaczących wydarzeń, mających miejsce w danym dniu w Rzymie oraz poza nim”, „przypominanie niewzruszonych zasad Religii katolickiej, jak również prawa i sprawidliwości, jako niezachwianych podstaw każdego uporządkowanego życia społecznego”, „pouczanie o obowiązkach względem ojczyzny”, „wzniecanie i popieranie uwielbienia dla Króla Augusta oraz Papieża”, tudzież „zbieranie i objaśnianie tego, co spośród sztuk, literatury i nauk, zasługiwałoby na uwagę publiczności, zwłaszcza zaś wynalazków i ich zastosowań, czynionych w Państwie Kościelnym” .
 
Pierwsze numery czasopisma liczyły po 4 strony, a dodany podtytuł „dziennik polityczno-moralny” dobrze oddawał publicystyczną, polemiczną zawartość tych stronic. Jednakże już w końcówce tegoż 1861 roku podtytuł został zmieniony łacińską sentencją unicuique suum e non praevalebunt („każdemu – jego własność; nie powinni przeważyć” – w domyśle: wrogowie Boga i Kościoła). Owe motto przetrwało po dziś dzień.

Długoletnim pracownikiem, a od 1890 r. – redaktorem – gazety, był bolończyk Giovan Battista Casoni, który nadał dziennikowi nowy, bardziej niezależny charakter, wchodząc w dialog z gazetami włoskimi i broniąc pozycji Kościoła w nowym państwie. Warto zauważyć, że w latach 1861-1870 (czyli do kresu Państwa Kościelnego), „L’Osservatore” stanowił coś w rodzaju półoficjalnego dziennika watykańskiego (obok ww. „Il giornale di Roma”), później stanął w opozycji wobec pozostałych mediów włoskich, aby w 1885 r. na mocy decyzji swego właściciela, papieża Leona XIII, zastąpił „Il giornale di Roma”, stając się oficjalnym organem Stolicy Apostolskiej. Odtąd większość artykułów w dzienniku poświęcona jest przedstawianiu wydarzeń związanych z działalnością papieża i kurii rzymskiej – m.in. publikuje dokumenty wydane przez Stolicę Apostolską.

Obecnie gazeta ukazuje się w następujących językach – jako dziennik po włosku, jako miesięcznik po polsku oraz jako tygodnik – w wersjach: angielskiej, francuskiej, hiszpańskiej, niemieckiej i portugalskiej. 

Podstawowy zasób informacji stanowią te odnoszące się do codziennych zajęć Ojca Świętego oraz Kurii rzymskiej. Publikowane są dokumenty urzędowe – zarówno obszerne encykliki, jak i bulle, adhortacje, orędzia, listy, przemówienia – przy czym nie są one drukowane w formie surowej, a z odpowiednim komentarzem, ułatwiającym ich odpowiednie zrozumienie. Dużo uwagi poświęca się przygotowaniom do synodów biskupich. W każdym numerze pisze się także o codziennej działalności Stolicy Apostolskiej – czyli zarówno o audiencjach, nominacjach, wydarzeniach w Kurii rzymskiej itp.

W komentarzach do działalności „L’Osservatore Romano” powtarza się uznanie dla roli jaką spełnia medium – informuje o faktach, nie stosując wygodnych skrótów, co zapewnia kompletność, a więc i fachowość tekstów. Gazeta zachowała przy tym swą wyrazistość opinii – przykładem niech będzie komentarz do przyjęcia przez hiszpański parlament w 2005 r. uchwały o legalizacji związków osób tej samej płci. „L’osservatore” określił to jako „zniechęcającą porażkę ludzkości”, dodając: Nie należy nigdy wyrzekać się prawdy. Jeśli słowa mają jeszcze jakiś sens, trzeba w dalszym ciągu nazywać rzeczy po imieniu. Powstrzymanie tego zboczenia ludzkości jest zadaniem wszystkich, nie tylko wiernych" . Podkreślana jest jednocześnie ewangelizacyjna rola gazety, co ma się odbywać „przez kształtowanie chrześcijańskich postaw i uwrażliwianie ludzkich sumień na naukę Kościoła” .
 
Jeżeli chodzi o Radio Watykańskie, to jego historia sięga okresu międzywojennego, kiedy to – niedługo po podpisaniu Paktów Laterańskich w 1929 r., Pius XI powierzył jezuitom prowadzenie audycji w stacji zbudowanej na terenie Państwa Watykańskiego przez Guglielma Marconiego. Proponowane przez Radio tematy już od początku jego funkcjonowania charakteryzowała różnorodność – m.in. opowiadano o działalności Papieskiej Akademii Nauk w audycji „Scientiarum Nuncius Radiophonicus”. Należy położyć akcent na rolę, jaką medium to zawsze odgrywało przy okazji ważnych wydarzeń watykańskich – m.in. kolejnych konklawe, pielgrzymek papieży Pawła VI, Jana Pawła II oraz ostatnio Benedykta XVI, czy też II Soboru Watykańskiego. Szczególne słowa uznania należą się jednak Radiu za pracę, jaką wykonało podczas II wojny światowej. Podjęło wtedy bardzo konkretne wyzwanie, próbując pomagać rodzinom zaginionych cywilów i żołnierzy oraz więźniów za pośrednictwem powstałego w 1940 r. Biura Informacyjnego. W latach 1940-1946 nadano 1.240.728 takie wiadomości oraz apele, co zajęło 12.105 godzin transmisji .

Obecnie Radio nadaje w 40 językach i jest dostępne także drogą satelitarną. Pracuje w nim przeszło 400 osób, głównie świeckich. Radio posiada osobowość prawną, a jego siedzibą jest terytorium Stolicy Apostolskiej. Jednakże nie stanowi ona oficjalnego organu tejże i odpowiedzialność za nadawane treści ponosi samodzielnie, co wiąże się z niemożliwością preselekcji materiałów dotyczących aktualności.

Jeżeli chodzi o cele, jakie stawia sobie Radio watykańskie, to czytamy, iż główny stanowi „głoszenie w wolności, wiernie i skutecznie, chrześcijańskiego przesłania i łączenie ośrodka katolicyzmu z różnymi państwami” . Radio informuje o życiu Kościoła – przede wszystkim o wystąpieniach papieża i organów Stolicy Apostolskiej. Na jego antenie mówi się także o wydarzeniach politycznych, społecznych, ekonomicznych – co w kontekście misji Radia – ma pomóc chrześcijanom odczytywać w nich znaki czasów. Praktyczny wymiar mają transmisje z uroczystości religijnych – przede wszystkim mszy świętych, nie tylko tych odprawianych przez Sługę Sług Bożych. Umożliwia to chorym, niepełnosprawnym, czy osobom starszym, uczestnictwo w tych aktach kultu mimo niemożności opuszczenia miejsca zamieszkania. Ponadto dużo uwagi poświęca się nauczaniu katolickiemu – np. lekturze fragmentów Pisma Świętego i ich komentowaniu, uwagom teologicznym, nauce społecznej Kościoła, historii Kościoła i katolicyzmu, ruchom i organizacjom katolickim etc. Ponadto szczególne znaczenie należy przypisać audycjom poruszającym zagadnienia ekumeniczne i kwestie dialogu między religiami. Jeżeli chodzi o promocję kultury, to ze zrozumiałych względów na plan pierwszy wysuwa się muzyka.

Trzecie z mediów watykańskich, to Watykańskie Centrum Telewizyjne (Centro Televisivo Vaticano), uruchomione w roku 1983, zaś od listopada 1996 posiadające status oficjalnego organu Stolicy Apostolskiej. Przed uruchomieniem CTV, monopol na filomwanie wydarzeń w Watykanie posiadała włoska telewizja państwowa RAI (Radio Audizioni Italiane), która do dzisiaj na szczególnych prawach uczestniczy w dokumentowaniu wydarzeń związanych z papiestwem. CTV, posiadając tylko 18 pracowników, chętne korzysta z pomocy RAI, mając do niej wysokie zaufanie . Włoskie medium dysponuje niezbędnymi urządzeniami, jakie nie zawsze ma w posiadaniu CTV – przydają się zwłaszcza z okazji wielkich wydarzeń, takich jak ceremonie pogrzebowe Jana Pawła II i inauguracja pontyfikatu Benedykta XVI. 

1.06.1998 CTV uzyskało statut, w którym cztamy m.in., że „główny cel CTV stanowi wniesienie wkładu w głoszenie Ewangelii, poprzez utrwalanie za pomocą obrazu telewizyjnego posługi pasterskiej Papieża oraz działalności Stolicy Apostolskiej”. CTV czyni to za pomocą transmisji na żywo, codziennego towarzyszenia papieżowi, produkcji (gł. filmów dokumentalnych) oraz poprzez utrzymywane archiwum.

CTV corocznie wysyła na żywo sygnał transmisyjny ok. 130 wydarzeń – m.in. modlitw Anioł Pański, środowych audiencji generalnych i innych obchodów. Dodać należy też transmisje z okazji podróży Ojca Świętego. Sygnał nadawany przez CTV przekazują następniemedia na całym świecie, w dużej mierze – media katolickie. Ważną rolę pełni współpraca CTV z European Broadcasting Union (EBU) – pol. Europejska Unia Nadawców. Dzięki niej sygnał CTV trafia do kilkudziesięciu stacji telewizyjnych z całego świata (członkowie stowarzyszeni to m.in. nadawcy z Hong Kongu, Japonii, Brazylii czy Meksyku) . 

Także filmy nakręcone przez CTV w ramach codziennej rutynowej asysty przy papieżu czy ważnych pracownikach Kurii rzymskiej mogą zostać przekazane zainteresowanym nadawcom. Ponadto CTV wyprodukowało liczbe filmy dokumentalne, zarówno dotyczące papieży i ich działalności, jak też samego Watykanu czy choćby czterech watykańskich bazylik. Filmy te przeważnie są włoskojęzyczne, ale część z nich przygotowano w wersji językowej angielskiej, hiszpańskiej i innych. Te produkcje dokumentalne również dystrubuuje się zainteresowanym nadawcom, a ponadto w formie kaset video czy płyt DVD zainteresowanym osobom – na ich użytek prywatny. Warto także wspomnieć o magazynie „Octava Dies” (Osiem dni), który podsumowuje najważniejsze wydarzenia tygodnia, podając je w skondensowanej formie – trwa ok. 25 minut, jest dostępny m.in. w Polsce, na antenie TV Puls .

Archiwum CTV zawiera ponad 10.000 kaset video, na których znajduje się ok. 4.000 godzin nagrań w sposób wyczerpujący dokumentujących pontyfikat Jana Pawła II, począwszy od 1984 r.  Materiały te dostępne są dla zainteresowanych nadawców.

Relatywnie mniejsze znaczenie mają pozostałe źródła informacji związane z Watykanem, spośród których wymienię codziennie ukazujący się Biuletyn („Bollettino”) oraz serwis internetowy www.vatican.va. Jeśli chodzi o „Biuletyn”, to dystrubuuje go zainteresowanym dziennikarzom Watykańskie Biuro Prasowe (Sala Stampa). Znajdują się tam przede wszystkim teksty papieskich przemówień z danego dnia, oficjalne informacje dotyczące działalności głowy Kościoła czy jednostek Kurii rzymskiej, a także nominacje i rezygnacje z urzędó kościelnych na całym świecie (np. kwestie dot. obsady wakujących biskupstw). Jeżeli zachodzi taka potrzeba (jak w okresie poprzedzającym śmierć Jana Pawła II czy w czasie sede vacante), może ukazać się kilka wydań „Biuletynu” w ciągu jednego dnia. 

Obszerny portal Stolicy Apostolskiej oferuje różnorodne informacje – można m.in. zapoznać się z wybranymi materiałami z Archiwum Watykańskiego (np. dokumenty z procesu przeciwko Galileuszowi), z ofertą Libreria Editrice Vaticana (wydawnictwo i księgarnia watykańska), z informacjami o Muzeach Watykańskich, Bibliotece Watykańskiej. Dostępne są także informacje o papieżach, począwszy od Leona XIII – biografie, wystąpienia, dokumenty. Serwis ukazuje ponadto strukturę i działalności poszczególnych instytucji związanych ze Stolicą Apostolską – Kurii, poszczególnych Kongregacji watykańskich, ośrodków naukowych (akademii papieskich); specjalny podserwis posiada Biuro Celebracji Liturgicznych, a także ww. media watykańskie. Znajdziemy ponadto wskazówki, jak wspomóc Watykan finansowo (tzw. obol św. Piotra), czy wreszcie informacje o usługach telefonicznych, o numizmatyce, filatelistyce (Poczta Watykańska), o samym Państwie Watykańskim (zabytki, informacje turystyczne etc.). Portal www.vatican.va dostępny jest w 6 wersjach językowych – angielskiej, francuskiej, hiszpańskiej, niemieckiej, portugalskiej i włoskiej.

Reasumując, można powiedzieć, że media watykańskie poruszają na swych łamach czy antenie tematy dość ściśle związane z samą Stolicą Apostolską. Znajdują się tutaj komentarze –  w „L’Osservatore Romano” oraz w radiu watykańskim, które jednak, jak to pokazałem wcześniej, działają na własną odpowiedzialność. Takich komentarzy nie ma w produkcjach CTV, w „Biuletynie” czy na portalu watykańskim – jako że rola tych mediów winna być określona bardziej jako techniczna – w przeciwieństwie do opiniotwórczej funkcji gazety i radia.  Zauważmy przy tym, że media watykańskie zadanie dokumentowania wydarzeń w Watykanie wypełniają w sposób wyczerpujący – podejmując wszystkie rodzaje tychże wydarzeń. W zasadzie można by rzec, że media watykańskie są bardzo „niemedialne”, tzn. po prostu ukazują wydarzenia bez wyraźnych dystynkcji między nimi, typowych dla mediów komercyjnych czy nawet publicznych różnych państw. Nie pomija się tematów mogących być uznanymi za „nudne”, ponieważ nie stanowi celu działalności tychże mediów sukces rynkowy. Stąd wielokrotnie podkreślana fachowość materiałów i dobre oceny wśród osób zainteresowanych zyciem Kościoła. Taki sposób wypełniania zadań wypływających z deklarowanej przez ww. media misji głoszenia Ewangelii z pewnością powoduje koncentrację się na tymże głównym celu ich funkcjonowania.

Na zdjęciu: Siedziba Radia Watykańskiego w Rzymie
Źródło: Frederik Ramm / Wikimedia Commons


Copyright by © 2006 by e-polityka.pl - Pierwszy Polski Serwis Polityczny. Wszelkie Prawa Zastrzeżone.