Aby zapisać się na listę naszego newslettera, prosimy podać swój adres email:

 

Wyszukiwarka e-Polityki :

 

Strona Główna  |  Praca  |  Reklama  |  Kontakt

 

   e-Polityka.pl / Wywiady / Rosyjsko-japoński spór o Wyspy Kurylskie               

dodaj do ulubionych | ustaw jako startową |  zarejestruj się  

  ..:: Polityka

  ..:: Inne

  ..:: Sonda

Czy jesteś zadowolony z rządów PO-PSL?


Tak

Średnio

Nie


  + wyniki

 

P - A - R - T - N - E - R - Z - Y

 



 
..:: Podobne Tematy
13-11-2010

  Co dalej w stosunkach Japonia-Rosja?

28-01-2008

 

12-04-2007

 

23-09-2011

  Putin i Miedwiediew na listach do Dumy?

01-07-2011

  Apel do Rosji o zniesienie embarga na warzywa

26-04-2011

 

05-04-2011

 

+ zobacz więcej

Rosyjsko-japoński spór o Wyspy Kurylskie 

09-05-2006

  Autor: Bartosz Chyż

W języku rdzennej ludności Ainu słowo “kur” oznacza “ człowieka, ludzi, ludność”. Wyspy Kurylskie (ros. Kuriskije Ostrowii, jap. Chishima Retto- ”tysiąc wysp”), jest to archipelag leżący w północno - wschodniej części Oceanu Spokojnego, między 44° 45' a 50° 45' długości geograficznej północnej oraz 145° 25' a 156° 32' szerokości geograficznej wschodniej. Rozciąga się na przestrzeni 1 200 km. między Płw. Łopatka na północy (najbardziej wysunięta część Kamczatki),   a wyspą Hokkaido na południu. Łączna  powierzchnia całego archipelagu to  15 600 km² Obejmuje on 36 większych i dziesiątki mniejszych wysepek, oraz liczne skały. Teren ten zamieszkuje około 60 000 ludzi ( głównie w miastach, z których największe to Kurylsk ).

 

 

Geograficznie wyspy można podzielić na:

• Kuryle Północne (wyspy: Shumshu, Atłasowa, Paramushir, Ancyferowa, Makanrushi, Onekotan, Harimkotan, Shyrynki, Siewiergina, Czirinkotan, Ekarama, Shyashkotan, Łowuszki )
• Kuryle Środkowe  (Rajkoke, Matua, Saryczewa, Rasszua, Sriebniego, Ushyshyr, Ketoj,  Simushir )
• Kuryle Południowe [ Broutona, Czarni Bracia, Uruppu, Iturup – jap. Etorofu (3139 km²), Kunashiri (1,5 tys. km²)

Te trzy grupy wysp stanowią tzw. Wielkie Kuryle, na południe od Kunashiri znajduję się jeszcze “Małe Kuryle”, tworzone przez Shikotan ( 255 km²)  oraz grupę wysp Habomai [ Suisho, Shibotsu, Yuri Akiyiri i Taraku (102 km²)/ wg. rosyjskiego nazewnictwa są to: Tanfilewa, Antizina, Juri, Połonskogo, Zielonyj] . Łączna powierzchnia  tej części to 5 000 km², zamieszkałych przez 25 tysięcy mieszkańców.  Administracyjnie Wyspy  wchodzą w skład  rosyjskiego obwodu sachalińskiego tworzonego razem z Wyspą Sachalin. Razem tworzą też  Dalekowschodni Obszar Ekonomiczny  i Dalekowschodni Okręg Ekonomiczny.

W historii sporu japońskie roszczenia uległy znacznym przeobrażeniom -  początkowo wysuwano je  w stosunku do wszystkich terenów leżących na północ  i północny – wschód od Hokkaido, a należących do Japonii przed II wojną światową ( czyli do całego archipelagu Wysp Kurylskich wraz z południową częścią Sachalinu ). W sierpniu 1956 roku rząd japoński zrzekł się praw do północnych Kuryli i Sahalinu, chcąc ułatwić negocjacje . Od tej pory Japonia wysuwa roszczenia odnośnie “Małych Kuryli”, wraz z Iturup/ Etorofu, Kunashiri, nazywając je “terytoriami północnymi” (Hoppo Ryodo, Northern Territories).

ZNACZENIE WYSP

Obecnie Wyspy nie przedstawiają właściwie żadnego znaczenia ani militarnego, ani ekonomicznego. Wraz z końcem zimnej wojny, rozpadem Związku Radzieckiego i postępem technologicznym w dziedzinie zbrojeń  przestały odgrywać role strategiczną.  Jeszcze do niedawna  stanowiły świetna bazę wypadową do działań na Pacyfiku ( w historii wykorzystano to jedynie raz - to stąd wyruszyła flota japońska w listopadzie 1941 roku, aby zaatakować Pearl Harbor ). Na Etorofu znajduje się także niezamarzający port. Przed 1991 roku ZSRR utrzymywało tu znaczne garnizony wojskowe, niekiedy nawet 20- 30 tys. żołnierzy. Z drugiej strony Kuryle kontrolują rosyjskie wyjście z Morza Ochockiego  na Ocean Spokojny, zablokowane na południu prze Wyspy Japońskie. Wąskie przejście pomiędzy Japonia, a Koreą - Przesmyk Tsuszima  jest dziś kontrolowane przez siły czterech państw.

Znacznie gorzej przedstawia się sytuacja gospodarcza Wysp. Rolnictwo właściwie nie istnieje, głównie ze  względów klimatycznych, podobnie jest z przemysłem, który podupadł po 1991 roku. Głównym zajęciem ludności jest rybołówstwo, gdyż w pobliżu wysp znajdują się jedne z najbogatszych na świecie łowisk łososia.  

Ważnym problemem jest ogromne spustoszenie ekologiczne wywołane  przez intensywną i niemal rabunkową eksploatację, oraz prawie pięćdziesiąt lat stacjonowania tutaj wojsk radzieckich. Nie bez znaczenia były bazy dla łodzi podwodnych wyposażonych w broń nuklearną i pozostałości po nich- wraki okrętów z napędem atomowym także składowisko odpadów jądrowych.

TŁO HISTORYCZNE

Rosjanie zaczęli ekspansję terytorialna w kierunku Pacyfiku pod koniec XVI wieku. W 1632 r. nad Leną założyli Jakuck, odegrał on potem ważną role  w dalszym parciu na Wschód. W 1637 osiągnięto wybrzeże Morza Ochockiego. W dalszym “podboju” na południowy-wschód Rosjanie zostali zastopowani przez  Chiny, rządzone wtedy przez dynastie Ching. Zawarto z nimi kilka porozumień handlowych, ustalono także wspólną granice. Rosjanie  skierowali się teraz w stronę Kamczatki, Aleutów i Alaski, odkrytej przez Vitusa Beringa, Duńczyka w rosyjskiej służbie w 1741. Wcześniej Kamczatkę spenetrował  inny Rosjanin - Wladimir Atłasow, który też “odkrył dla Rosji” Wyspy Kurylskie.  Jednak prawdziwym odkrywcą dla świata zachodniego, ( Japończycy twierdzą, że niczego nie musieli odkrywać, bo Kuryle przy dobrej pogodzie widać  z Hokkaido ) był Holender Martin de Vries (Maarten Heritsen Vries). Dokonał tego w 1643 roku. Działał na polecenie gubernatora Indii Wschodnich, a szukał legendarnych Wysp Złotych i Srebrnych. Naniósł odkryte lądy na mapy ( także Sachalin), uznał je (razem z Hokkaido) za własność Holandii.

Jednak mniej więcej w tym samym czasie  (1639) Japonia rządzona przez szogunat Tokugawa zaczęła realizować politykę izolacjonizmu, przetrwała ona ponad dwieście lat. Tylko nieliczne holenderskie statki mogły odwiedzać japońskie porty i prowadzić wymianę handlową. Tym samym  niemożliwa stała się dalsza ekspansja  Rosjan w tym kierunku. Nie zniechęciło to ich jednak i do połowy lat 70. XVIII stulecia dotarli  i dokładnie spenetrowali całe Kuryle, także ich północna część. Mimo usilnych prób nie udało im się jednak złagodzić stanowiska japońskiego. Japończycy także zaczęli baczniej przyglądać się wyspom na północ od Hokkaido, i rozwijać  na nich system punktów handlowych (basho) służących wymianie z Ainu (np. w 1754 założono taki punkt na Kunashiri oraz na Sachalinie), to samo  robili Rosjanie ( faktoria handlowa założona na Uruppu w 1795). Szogun nie mógł dłużej czekać na kolejne kroki ze strony sąsiadów - stąd  do 1807 roku całe Hokkaido i Sachalin były pod japońska administracją.

Na początku XIX wieku Sachalin i Kuryle stały się  świadkami pierwszego konfliktu japońsko- rosyjskiego. Japońskie punkty handlowe zostały zaatakowane i zniszczone przez  “Rosyjsko- Amerykańską Kompanię Handlowa”, kilka lat później  Japończycy wzięli odwet porywając rosyjskiego oficera wraz z grupą żeglarzy.

W połowie  stulecia  coraz więcej państw zaczęło się interesować  Japonią - do Rosji i Stanów Zjednoczonych dołączyły Wielka Brytania i Francja, w późniejszym okresie także Niemcy. W latach 1853 - 55 do Japonii wysłano dwie ekspedycje: amerykańską i rosyjską. Ich celem było zawarcia stosunków handlowych i dyplomatycznych. Pierwszymi którym się to udało byli Amerykanie- właściwie wymusił to komandor Matthew Perry.

W lipcu 1853 wpłynął do Zatoki Tokijskiej ( ówczesne Edo ), widok jego parowców wywarł ogromny wpływ na Japończyków, rozpoczęli rozmowy z przybyszami. Wobec ich bezowocności, Perry zapowiedział powrót za rok.  Musiał jednak przyśpieszyć swoją wizytę, gdy dowiedział się       o dotarciu do Nagasaki podobnej rosyjskiej misji (na czele z Jefimem Putatinem).  Traktat z Kaganawy (obecnie jest to część Jokohamy) został podpisany 31 marca 1854, otwierał od dla Amerykanów dwa porty: Shimodę i Hakodate, przyznawał Amerykanom klauzulę najwyższego uprzywilejowania i zezwalał na ustanowienie i urzędowanie konsula w Shimodzie. Podobne porozumienie wkrótce zawarli Brytyjczycy ( 14 października 1854 ).

Te wydarzenia  oraz wybuch wojny krymskiej (28 marca 1854) a także zatonięcie statku “Diana” dowodzonego przez Putatina, który ponownie zawitał w “kraju kwitnącej wiśni” w listopadzie 1854 roku skłoniły obie stron do zawarcia porozumienia. Traktat z Shimody - ”Umowa o handlu, żegludze   i delimitacji granic” podpisano 7 lutego 1855 roku. Otwierał on dla Rosjan trzy porty: Shimodę, Hakodate i Nagasaki, dawał Rosjanom  prawo nietykalności osobistej (stało się to potem standardem w umowach z innymi państwami). Jednak najważniejsze były zapisy dotyczące granicy:

“Przebiegała ona pomiędzy wyspami Etorofu ( po stronie japońskiej ) i Uruppu (po stronie rosyjskiej), zaś Sachalin pozostanie we wspólnym władaniu Rosji i Japonii, bez określania granic czy podziału na strefy wpływów. Sytuacja ta była kłopotliwa dla obu stron  i doprowadzała do konfliktów ( w tym i krwawych incydentów). Rozwiązanie tego problemu nabrało szczególnego znaczenia po zawarciu przez Rosję traktatu z Chinami w Aigunie (1858), na mocy którego przyznano jej terytoria na północnym brzegu Amuru, i po traktacie pekińskim (1860r.) uznającym jej prawo do wschodniego brzegu Ussuri. Rosja utworzyła wtedy wzdłuż brzegu obu tych rzek szereg baz wojskowych, co pozwalało na kontrolowanie całego ruchu na nich. W tej sytuacji  posiadanie Sachalinu pozwalało na uzyskanie kontroli także nad ujściami Amuru i Ussuri oraz ruchem przybrzeżnym.”

Artykuł II
“Odtąd granice miedzy Rosją a Japonią będą przebiegały pomiędzy wyspami Etorofu i Uruppu. Całą wyspa Etorofu należy do Japonii, a cała wyspa Uruppu i inne Wyspy Kurylskie na północy stanowią własność Rosji. W odniesieniu do  wyspy Karafuto (Sachalin) pozostanie ona niepodzielona pomiędzy Rosje a  Japonię, tak jak było to do tej pory.”

W kolejnych latach próbowano rozstrzygnąć kwestie Sachalinu/ Karafuto, prowadzono szereg rozmów i negocjacji w latach 1860 – 1870. Kluczowe było znaczenie ekonomiczne Sachalinu i jego niekorzystny klimat ( często był nazywany “grobem Japończyków” ); w 1869 roku rząd Japonii zadeklarował gotowość rezygnacji ze swej części Sachalinu w zamian za rekompensatę pieniężną. Otworzyło to nową ścieżkę do negocjacji, które zakończyły się podpisaniem 7 maja 1875 w Petersburgu “Układu o wymianie Sachalinu na Wyspy Kurylskie”. Japonia uzyskała w ten sposób pozostałe 18 wysp łańcucha północnego, aż po Pierwszą Cieśninie Kurylska, oddzielającą  wyspę Shumshu od Kamczatki.
 
Artykuł II
“W zamian za cesję na rzecz Rosji praw do wyspy Sachalin zastrzeżonych/wymienionych w pierwszym artykule, Jego Wysokość Cesarz Wszystkich Rosjan, w imieniu Swoim i Swoich potomnych, ceduje na rzecz Jego Wysokości Cesarza Japonii grupę Wysp Kurylskich, które są jego obecną własnością wraz ze wszystkimi prawami suwerenności odnoszącymi się do tych obszarów; odtąd wspomniane Wyspy będą należały do Cesarstwa Japonii. Grupa ta składa się  następujących wysp: (1)Shimushu...(18)Uruppu. Granica pomiędzy Cesarstwami Rosji i Japonii w tym rejonie będzie przebiegała przez przejście/przesmyk pomiędzy Przylądkiem Łopatka na Półwyspie Kamczatka a wyspą  Shimushu”  

10 lutego 1904 rozpoczęła się wojna rosyjsko- japońska. Jej bezpośrednimi przyczynami było zawarcie sojuszu brytyjsko - japońskiego ze stycznia 1902 oraz nie realizowanie przez Rosję umowy z Chinami dotyczącej wycofania wojsk z  Mandżurii. Rosja żądała nieudzielania innym państwom koncesji na tym terenie....  Rosja tą wojnę w spektakularny sposób przegrała. 10 sierpnia 1905 rozpoczęły się rozmowy pokojowe w amerykańskim mieście Portsmouth. Zakończyły się 5 września 1905 podpisaniem traktatu pokojowego. Na jego mocy Rosja m.in. uznała niezależność Koreioraz szczególne interesy  polityczne, ekonomiczne i wojskowe w tym kraju oraz scedowała swe prawa do Płw. Liaodong. Przekazała też  południową część Sachalinu z granica na 50°N wraz z przyległymi wyspami.  Dokument ten nic nie mówił o Kurylach, które bezspornie wtedy były uważane za własność Japonii.

Traktat pokojowy został złamany przez Japonię w  1920 roku, która zaczęła okupować część sowieckiego Dalekiego Wschodu, zawierająca  także północny Sachalin, dorzecze Amuru i rejon Jez. Bajkał (wtedy też Lenin miał zaproponować Japonii odkupienie północnego Sachalinu). W 1925 roku na mocy umowy z Pekinu ( Konwencja o głównych założeniach i relacjach pomiędzy Związkiem Radzieckim a Japonią) przywrócono funkcjonowanie  traktatu pokojowego, Japonia zwróciła także północny Sachalin.

KURYLE PODCZAS II WOJNY ŚWIATOWEJ

Przynależność Wysp nie zmieniła się aż do II wojny światowej. Jednak już w trakcie jej trwania, bo 13 kwietnia 1941 oba kraje podpisały pakt o neutralności, miał o obowiązywać przez pięć lat. Jednak został on jednostronnie zerwany przez Związek Radziecki 5 kwietnia 1945 r. Rząd ZSRR powołał się na klauzulę “ rebus sic stantibus”, nie dotrzymano tym samym jednorocznego okresu wypowiedzenia.

“W oficjalnej nocie stwierdzono, że  porozumienie zawarto przed wybuchem wojny ZSRR z Niemcami i wojny Japonii  ze Stanami Zjednoczonymi. Ponieważ Japonia, sojusznik Niemiec, pomaga im w wojnie z ZSRR i walczy z sojusznikami Związku Radzieckiego- pakt stracił rację bytu.”

Jednakże juz kilka miesięcy wcześniej na konferencji Trzech Wielkich Mocarstw w Jałcie, na Krymie (4- 11 lutego 1945), porozumiano się odnośnie ładu międzynarodowego na Dalekim Wschodzie po wojnie, w tym także dotyczące Wysp Kurylskich. Była to “część” zapłaty za przystąpienie Związku Radzieckiego do wojny z Japonią. Porozumienie to mówiło:

“Szefowie rządów trzech Wielkich Mocarstw, a mianowicie Związku Radzieckiego, Stanów Zjednoczonych Ameryki i Wielkiej Brytanii, doszli do porozumienia, że w dwa lub trzy miesiące po kapitulacji Niemiec i ukończeniu wojny w Europie Związek Radziecki przystąpi do wojny przeciwko Japonii u boku państw sprzymierzonych pod następującymi warunkami:
2. Będą przywrócone dawne prawa Rosji, pogwałcone na skutek zdradzieckiej napaści japońskiej w r. 1904, a w szczególności :
a) część  południowa Sachalinu oraz wszystkie wyspy przyległe będą zwrócone Związkowi Radzieckiemu;
3. Wyspy Kurylskie będą odstąpione Związkowi Radzieckiemu. 

Szefowie rządów Trzech Wielkich Mocarstw uznali, że te żądania Związku Radzieckiego powinny być po zwycięstwie nad Japonią bezwarunkowo zaspokojone.”

Kolejnym aktem prawno- politycznym wymierzonym w suwerenność Japonii nad archipelagiem był dokument podpisany przez H. Trumana, W. Churchilla i Czang Kaj - Szeka- tzw. “Deklaracja poczdamska” z 26 lipca 1945. Wzywała ona do bezwarunkowej kapitulacji(?) otoczeni(?)okupacji(?) Japonii. Jej artykuł ósmy mówił:

“Warunki  Deklaracji Kairskiej winny być podtrzymane i japońska  suwerenność powinna być ograniczone do wysp Honshu, Hokkaido, Kyushu i Shikoku oraz innych mniejszych wysp, określonych przez układające się strony.” 

ZSRR przystąpił do wojny z Japonią 8 sierpnia 1945. W Deklaracji  Wypowiedzenia  Wojny minister sprawa zagranicznych W. Mołotow potwierdził akceptację przez rząd radziecki zapisów obu deklaracji: kairskiej i poczdamskiej. Rząd japoński wstępnie zaakceptował warunki deklaracji poczdamskiej juz następnego dnia, pod warunkiem, ze nie ograniczy ona prerogatyw cesarskich. Ostateczna akceptacja nastąpiła  15 sierpnia.

II wojna światowa zbliżała się do końca, w połowie miesiąca Rosjanie rozpoczęli kampanię (równoległa do mandżurskiej) w celu zajęcia Sachalinu i Wysp Kurylskich. Kampania ta miała trudny przebieg, zarówno ze względu na rozległość terytorialną Kuryli, jak i silny opór wojsk japońskich. Ostatnie wyspy ( grupa Habomai i Shikotan, uważane za przedłużenie Hokkaido) zostały zajęte w dniach 2- 4 września (dziesiątki tysięcy japońskich żołnierzy trafiło do niewoli, wkrótce tez zostali zesłani do obozów na Kamczatce, czy kopalń Madaganu, podobny los spotkał ludność cywilną, której nie udało się uciec na Hokkaido) już po podpisaniu aktu kapitulacji na pokładzie okrętu marynarki wojennej Stanów Zjednoczonych “Missouri” 2 września. W tym samym czasie rozpoczęła się amerykańska okupacja Japonii.
 

OKRES POWOJENNY I PRÓBY ZAWARCIA TRAKTATU POKOJOWEGO

3 listopada 1946 Japonia otrzymała nową konstytucję, był to akt prawny przygotowany w biurze gen. McArthura , weszła w życie pół roku później.

Tymczasem  radziecki  2 lutego 1946 ogłosił, że zgodnie z uchwałą Prezydium Rady Najwyższej (efektywnie od 20 września 1945) Wyspy Kurylskie i południowy Sachalin stanowią terytorium sowieckie. Tereny te stały się także częścią okręgu kabarowskiego, wchodzącego w skład Rosyjskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej).  W tym czasie rozpoczął się proces rusyfikacji i rzeczywistego wcielania Wysp  do radzieckiego systemu państwowego. Wkrótce potem wydzielono nową jednostkę administracyjną , oddzielną od Kraju Chabarowskiego, obejmująca  Sachalin i Wyspy, ostatecznie usunięto ludność japońską, dokonując jej repatriacji na Hokkaido.  Władza radziecka nad tymi terenami została potwierdzona poprawka do konstytucji radzieckiej z 25 lutego 1947.

Zbiegiem lat coraz pilniejsze było uregulowanie stosunków  ze Stanami Zjednoczonymi i ich sojusznikami. Dlatego tez we wrześniu 1951 zwołano do San Francisco konferencje pokojowa z udziałem 52 państw. Poprzedziły ją dwustronne negocjacje z zainteresowanymi krajami. 8 września uczestnicy konferencji , oprócz Czechosłowacji, Polski i ZSRR podpisali traktat pokojowy. Japonia uznała niepodległość Korei, zrzekła się praw i roszczeń do Tajwanu, Peskadorów, Wysp Kuylskich, części Sachalinu i innych terytoriów mandatowych, oraz do praw korzystania ze strefy antarktycznej i praw do wyspy Spratly i Wysp Paracelskich. Nie określono przy tym statusu terytoriów odebranych Japonii. Grupa Wysp Południowo – Zachodnich i cześć Grupy Wysp Południowych  znalazły się w systemie powierniczym ONZ, ale pod administracją amerykańską. Ponadto Japonia miała wypłacić reparacje wojenne, ale ustalenie ich wysokości i terminu płatności odsunięto w czasie.

W trakcie konferencji pokojowej zarówno Japonia, jak i Stany Zjednoczone cały czas utrzymywał, że  “małe Kuryle” nigdy nie były uważane, zarówno historycznie jak i geograficznie za cześć Kuryli. Nie były także w tym kontekście wspominane w przywoływanym wyżej traktacie z Sankt Petersburga z 1875 roku. Dlatego też Związek Radziecki nie może się powoływać na porozumienie z Jałty, i na jego podstawie okupować tych terenów. Traktat wszedł w życie  28 kwietnia 1952  i tym samym , normalnie zakończyła się okupacja Wysp Japońskich.

Artykuł II (c)
“Japonia zrzeka się wszystkich praw, tytułów i roszczeń  w stosunku do Wysp Kurylskich i części Sachalinu oraz wysp sąsiednich, które otrzymała w konsekwencji Traktatu z Portsmouth z 5 września 1905”

Natomiast negocjacje radziecko - japońskie odnośnie podpisania traktatu pokojowego rozpoczęły się  w czerwcu 1955 roku, trały do września, następnie zostały wznowione w styczniu 1956 w Londynie. Były toczone na twardych warunkach postawionych przez stronę japońską, głównie z powodu nacisków wewnętrznych. Japończycy domagali się  zwrotu zarówno  Habomai i Shikotan, jak i Kuryli Południowych- Etorofu i Kunashiri, a w dalszej konsekwencji zwołania  konferencji międzynarodowej mającej ustalić status pozostałych Wysp oraz pd. Sachalinu. Rosjanie skłonni byli oddać jedynie  “małe Kuryle” i zrezygnować z klauzuli niewykorzystywania Japonii do celów militarnych - wycofania wojsk amerykańskich. Postulowano także zastosowanie “formuły Adenauera”, czyli nawiązanie stosunków dyplomatycznych i rozwiązanie kwestii jeńców wojennych, bez rozwiązywania kwestii terytorialnych. Takie rozwiązanie wymuszała także postawa Amerykanów, którzy grozili, że jeżeli Japonia zrzeknie się Etorofu  i Kunashiri, to na mocy art. 26 traktatu pokojowego  USA zażądają  na własność Okinawy i wysp Ogasawara.

Ostatecznie podpisanie traktatu pokojowego stało się niemożliwe, dlatego 19 października 1956 w Moskwie podpisania zaledwie wspólną deklarację. Ustalono w niej zakończenie stanu wojny i przywrócenie stosunków dyplomatycznych, zwrot japońskich jeńców wojennych ( 1,4 tysięcy, ale szacunki japońskie mówiły o liczbie 10 000), przystąpienie do rozmów na temat mowy gospodarczej, rezygnacje ZSRR z odszkodowań wojennych oraz- zwrot Japonii wysp Habomai i Shikotan, jednakże dopiero po zawarciu traktatu pokojowego.  Nie oznaczało to rezygnacji ze starań o Etorofu i Kunashiri. 11 grudnia 1956 po wymianie dokumentów ratyfikacyjnych , deklaracja weszła w  życie.

“ZSRR i Japonia zgadzają się na kontynuowanie, po przywróceniu normalnych stosunków dyplomatycznych pomiędzy oboma państwami, negocjacji w celu zawarcia traktatu pokojowego. W związku z tym, ZSRR chcąc spełnić oczekiwania Japonii i wychodząc na przeciw interesom państwa japońskiego , zgadza się na przekazanie Japonii wysp Habomai i Shikoton [sic]. Faktyczny transfer tych wysp będzie miał miejsce po zawarciu traktatu pokojowego między ZSRR a Japonia.”

W ciągu następnych lat nie udało się obu państwom dojść do porozumienia w kwestii traktatu pokojowego. Kwestie terytorialne na długie lata pozostawały  nierozstrzygnięte, a działania  skupiały się głównie na deklaracjach i wydawani oświadczeń. Ważnym wydarzeniem  stało się sprecyzowanie i ostateczne ustalenie roszczeń japońskich odnośnie Kuryli Stało się to na początku lat 60. Według interpretacji japońskiej Wyspy Kurylskie stanowiły obszar na północ od Etorofu, pomiędzy Uruppu a Shimushu. Zatem “Terytoria Północne” obejmowały cztery wyspy: Kunashiri, Etorofu, Shikotan i Habomais. Od tej pory każdy rząd japoński trzymał się tej definicji.

Sytuacja nie była jednak na tle napięta, by nie można było realizować kontaktów ekonomicznych, zwłaszcza że obie strony były zainteresowane współpraca ekonomiczną, zwłaszcza  w dziedzinie eksploatacji  bogactw Syberii. W październiku 1973 premier Japonii Tanaka odwiedził Moskwę. Efektem tej wizyty był wspólny komunikat japońsko – radziecki:

“Obie strony rozpoznają, że aby zawrzeć traktat pokojowy konieczne jest rozwiązanie jeszcze nie rozwiązanych problemów, powstałych po II wojnie światowej, wniesie to ogromny wkład w ustanowienie prawdziwie dobrych relacji pomiędzy oboma państwami. Powoli to także poprowadzić negocjacje  w sprawie zawarcia traktatu pokojowego. Obie strony zgadzają się na kontynuowanie tychże negocjacji w odpowiednim czasie  w 1974 roku.”

Jednakże w ciągu następujących lat ZSRR utrzymywał, że pomiędzy dwoma państwami nie ma problemu roszczeń terytorialnych.  Starał się wzmocnić swoja pozycję w regionie i wywrzeć presję militarną na Japonii- na Kurylach umacniano bazy wojskowe, a  na Pacyfiku często przeprowadzano manewry wojskowe. Działo się tak po zawarciu traktatu pokojowego pomiędzy Chinami a Japonią w 1978 roku. Końcówka rządów Breżniewa, jak i jego “twardogłowych” następców nie sprzyjała atmosferze porozumienia, zwłaszcza w kontekście zaostrzania się zimnej wojny w latach osiemdziesiątych.

Nadzieje na rozwiązanie sporu pojawiły się wraz z nastaniem pierestrojki w Związku Radzieckim, przywódcy radzieccy z Gorbaczowem na czele zaczęli wypowiadać się w pojednawczy sposób, szukając ścieżki porozumienia w  błyskawicznie zmieniającym się świecie. Do Tokio  pojechał w marcu 1990 Minister Spraw Zagranicznych E. Szewardnadze, wcześniej zaś list do cesarza Akihto wystosował sam Gorbaczow, wyrażał w nim wolę podpisania traktatu pokojowego i  zgodę na zastosowanie, bliżej nie sprecyzowanego “trzeciego wyjścia” w kwestii Kuryli.

Jednak wizyta Gorbaczowa w kwietniu 1991 w Tokio nie przyniosła rozwiązania, mimo że Gorbaczow przyznał iż pomiędzy oboma państwami istnieją sporne kwestie terytorialne. Trzydzieści lat wcześniej Chruszczow uznał tą kwestie za zamknięta. Jednak rozmowy “ziemia za  pieniądze” zakończyły się totalnym fiaskiem - Rosjanie spodziewali się pomocy gospodarcze i inwestycji, podczas gdy Japonia skłonna była ich udzielić jedynie pod warunkiem zwrotu wysp. Niewiele by brakowało, że nie wydano by nawet wspólnego, standardowego oświadczenia na zakończenie spotkania. Japonia próbowała także zaangażować w ten spór pozostałych członków grupy G7, wzywając ich do zamrożenia pomocy gospodarczej dla Rosji.

W 1992 roku na cztery dni przed planowaną wizyta  B. Jelcyn ją odwołał ( wywołało to mały skandal dyplomatyczny ) był to początek zaostrzania się sporu, który na tym etapie określany był terminem “małej wojny o Kuryle”21 Kilkadziesiąt razy kutry japońskie naruszały strefę wód rosyjskich, na co Rosja odpowiedziała wielka operacja morską z użyciem okrętów wojennych, w sierpniu 1994 doszło nawet do ostrzelania kutrów japońskich. Sytuacja uspokoiła się po kilku miesiącach a jej efektem było podpisanie kilku umów handlowych.
Wizyta Jelcyna miała miejsce w październiku 1993 roku. Zaowocowała ona podpisaniem “Deklaracji Tokijskiej”, jasno stwierdzono jakich terenów problem dotyczy ( Etorofu, Kunashiri, Habomai i Shikotan), zapowiedziano wycofanie wojsk Fed. Rosyjskiej i pozostawienie jedynie oddziałów ochrony pogranicza.

W połowie lat 90. wzajemne kontakty zaczęły się polepszać, wyrazem tego była deklaracja poparcia przez Rosję japońskich starań o stałe miejsce w Radzie Bezpieczeństwa ONZ. Z drugiej strony Japonia zgodziła się wspierać rosyjskie starania o przyjęcie do APEC. Ustalono także, iż kwestie terytorialne nie będą wpływały na wzajemne stosunki.

W dniach 1-2 listopada 1997r., w połowie drogi między Moskwą a Tokio w Krasnojarsku odbyło się bardzo ważne, choć nieoficjalne spotkanie - szczyt między Japonia a Rosją, reprezentowane były przez premiera Hashimoto Ryutaro i prezydenta Borysa Jelcyn. Jego najważniejszym postanowieniem było ustalenie, że oba kraje dokonają wszystkiego aby przed końcem 2000 roku podpisać traktat pokojowy,  a tym samym uregulować sporne kwestie terytorialne.22 Podczas kolejnego nieformalnego spotkania w japońskiej Kawanie premier Japonii przedstawił projekt rozwiązania problemu kurylskiego na drodze kompromisowego “wariantu hongkongskiego”. Japonia nie żądała zwrotu wysp, ale proponowała demarkację granicy, po której 4 wyspy zostałyby uznane za terytorium japońskie, pozostające pod administracją rosyjską

PRZYSŁOŚĆ WYSP

Następca Jelcyna, Władimir Putin, jeszcze jako premier spotkał się ze swoim odpowiednikiem- dwukrotnie w 2000 roku, lecz także te spotkania nie przyniosły efektu. Zgodził się na kontynuowanie rozmów nt. zawarcia traktatu pokojowego i uregulowania statusu Kuryli, jednak nie przynoszą one zamierzonych efektów. Wydaję się, że Putin nie może sobie pozwolić na zgodę  na rozwiązanie spornych kwestii, gdyż wielokrotnie opowiadał się za integralnością terytorialną państwa, tak samo myśli generalicja, która jest jednym z głównych filarów jego władzy. Opór w sprawie rozwiązania kwestii Kuryli daje się odczuwać także na poziomie lokalnym, które w przypadku prób przeprowadzenia zmian także musiałyby wyrazić na to zgodę

W marcu 2001 premier Yoshiro Mori i prezydent Władimir Putin na spotkaniu w Irkucku zgodnie stwierdzili, że  Deklaracja z 1956 roku jest punktem wyjściowym  do rozpoczęcia / kontynuowania negocjacji odnośnie traktatu pokojowego. Potwierdzili ważność tej deklaracji, oraz  stwierdzili także, że ewentualny traktat pokojowy powinien  zawierać rozwiązanie spornych kwestii terytorialnych.

W styczniu 2003 r., na kolejnym spotkaniu na szczycie  Putin i nowy premier -Junichiro Koizumi przyjęli “Japońsko – rosyjski plan działania”. Jednym z  sześciu jego filarów są “Negocjacje traktatu pokojowego”. Zakładają one przyspieszenie negocjacji pokojowych oraz rozwiązania  problemu przynależności  czterech wysp; rozwój programów wymiany odnośnie spornych terenów; aktywowanie w tej materii opinii publicznej; pomoc mieszkańcom “Terytoriów Północnych” oraz zawarcie porozumienia ramowego dotyczącego korzystania z wód otaczających wyspy.

Wydaje się zatem, że problem jest możliwy do rozwiązania, jednak nie ma tutaj dostatecznej woli działania  strony rosyjskiej, zadowalają ją półśrodki i pozostawanie na wcześniej ustalonych pozycjach. Obecnie rządzący tym państwem boją się utraty swojej pozycji, gdyby zgodzili się na rozwiązanie tego problemu. Oczekują także jeszcze większej pomocy finansowej ze strony japońskiej. Pomoc finansowa ma się odnosić nie tylko do Kuryli, ale także dla całego państwa. Patrząc zatem przez ten pryzmat, można dojść do następującej konkluzji: kwestia Wysp Kurylskich, zostanie prędzej czy później rozwiązana. Sporna pozostaje jedynie sprawa ceny, jaką przyjdzie Japonii za to zapłacić.

Źródło mapy: NormanEinstein / Wikimedia Commons

 

  drukuj   prześlij na email

  powrót   w górę

  Dodaj komentarz
 
Autor:
Tytuł:
Treść:

Przepisz kod z obrazka:    
+ powrót
 

Copyright by (C) 2007 by e-Polityka.pl - Biznes - Firma - Polityka. Wszelkie Prawa Zastrzeżone.

Kontakt  |  Reklama  |  Mapa Serwisu  |  Polityka Prywatności  |  O nas


e-Polityka.pl