2 etap rozpoczął się latach 40-tych XIX wieku dzięki znacznemu przyrostowi terytorialnemu USA na zachodzie, a także ekspansji Wielkiej Brytanii. Brytyjczycy chronili szlaki komunikacyjne w Ameryce Środkowej oraz sami nosili się z zamiarem wybudowania kanału. Stany Zjednoczone nie chciały dopuścić do uzyskania przez Wielką Brytanię wyłącznej kontroli przyszłego szlaku komunikacyjnego, co wyraża m.in. sekretarz stanu James Buchanan w nocie z 1945 roku do chargé d’affaires USA w Bogocie Benjamina Bydlacka. Także rząd Nowej Grenady był zaniepokojony ekspansją brytyjską, w zwiąu z czym prezydent tego kraju Tomas Mosquera zaproponował Bidlackowi podpisanie układu ze Stanami Zjednoczonymi, na mocy którego zliberalizowanoby handel pomiędzy dwoma krajami, Stanom Zjednoczonym przyznanoby prawo korzystania z jakiegokolwiek szlaku komunikacyjnego, za co w zamian USA zagwarantowałyby neutralność Przesmyku Panamskiego. Traktat ogólny o pokoju, przyjaźni, żegludze i handlu podpisano 12 grudnia 1946 roku na 20 lat, po upływie tego terminu dla ewentualnego wygaśnięcia układu wymagano wyraźnego wypowiedzenia przez jedną ze stron. Układ Mallarino-Bydlack był pierwszym w historii Stanów Zjednoczonych, który dotyczył komunikacji przez Przesmyk Panamski.
Dyplomacja amerykańska zabiegała także usilnie o podpisanie traktatu z Wielką Brytanią, na mocy którego oba państwa otrzymałyby równe prawa w kwestiach związanych z przyszłym kanałem. Rozmowy amerykańsko-brytyjskie zostały uwieńczone podpisaniem układu między sekretarzem stanu Claytonem a posłem brytyjskim Bulwerem 19 kwietnia 1950 roku. Zgodnie z traktatem państwa zobowiązały się nie dążyć do uzyskania wyłącznych praw budowy kanału, a także zagwarantowały jego neutralność. Porozumienie to wywołało wiele sprzeciwów wśród senatorów, jak i w opinii publicznej USA. Uważano go bowiem za wyłom w stosunku do doktryny Monroe i usankcjonowanie ekspansji brytyjskiej. Jednak traktat został ratyfikowany przez senat amerykański. Traktat Clayton-Bulwer miał do spełnienia dwa cele: ustalał zasady dotyczące przyszłego kanału międzyoceanicznego, a także określał granice wpływów stron w Ameryce Centralnej, co przede wszystkim sprowadzało się do powstrzymania agresywnej polityki Wielkiej Brytanii w regionie.
3 etap rozpoczął się po wojnie secesyjnej, gdy Stany Zjednoczone wchodziły na drogę szybkiego uprzemysłowienia, posiadanie i zbudowanie takiej drogi wodnej stawało się coraz bardziej istotne. W 1967 roku podpisano traktat z Nikaraguą, ratyfikowany przez senat USA w następnym roku. Zgodnie z układem USA uznawały neutralność przyszłego kanału, co pozostawało w zgodzie z traktatem z 1950 roku, ale krępowało tym samym przyszłe interesy amerykańskie. W 1872 roku prezydent Grant powołał Komisję Kanału Międzyoceanicznego, która miała przeprowadzić stosowne badania i zarekomendować najlepszą trasę. Pierwszy raport komisji z 1876 roku opowiedział się za Nikaraguą. W tym celu powstała spółka amerykańska – Towarzystwo Nikaraguańskie Kanału Morskiego, które w 1879 roku uzyskało od rządu w Nikaragui koncesję i rozpoczęło pierwsze roboty budowlane. Jednak ze względu na niechętne angażowanie się USA w budowę kanału na warunkach układu Clayton-Bulwer nie uzyskało ona pomocy ze strony kongresu i zbankrutowało.
Równolegle z dużą uwagą i niepokojem śledzono wysiłki Francuzów zmierzające do budowy kanału. Francuzi skierowali do Panamy dwie ekspedycje badawcze, dzięki którym sporządzono jedenaści projektów budowy. W 1878 roku Lucien Bonaparte Wyse otrzymał koncesję od rządu kolumbijskiego na zbudowanie kanału w Panamie przez Towarzystwo Kanału Międzyoceanicznego. Rok później twórca Kanału Sueskiego Ferdynand de Lesseps założył spółkę akcyjną - Francuską Kampanię Kanału Międzyoceanicznego, która wykupiła koncesję od Towarzystwa Kanału Międzyoceanicznego. Jednak ze względu na rozrzutność w wydatkowaniu pieniędzy akcjonariuszy, jak i błędny projekt budowy przedsięwzięcie nie powiodło się. Spółka zbankrutowała, a epilog znalazł swe miejsce w sądzie – tzw. afera panamska. Na działalność Francuzów niechętnie patrzyła opinia publiczna w USA – akcje Kampanii nie cieszyły się powodzeniem, ale także administracja, jak i niektórzy kongresmani sprzeciwiali się tej działalności - m.in. wystąpienie reprezentanta Crapo, który określił budowę kanału przez państwo europejskie jako wrogie dla USA, naruszające ducha i literę doktryny Monroe. Momentem przełomowym stało się słynne orędzie prezydenta Haysa z 8 marca 1880 roku, w którym podkreślił dążenie USA do wyłączności w posiadaniu kanału i jego pełnej kontroli przez rząd. Było to jednak tylko stanowisko o charakterze deklaratywnym, ze względu na to, że: Kompania była spółką prywatną, a nie przedsięwzięciem państwowym, w USA nie wybrano jeszcze zdecydowanego miejsca przyszłego kanału i sceptycznie oceniano możliwość realizacji projektu na poziomie morza. Wkrótce po wystąpieniu prezydenta obie izby kongresu uchwaliły rezolucję wzywającą administrację do podjęcia starań w celu unieważnienia traktatu Clayton-Bulver.
4 etap został zapoczątkowany na przełomie XIX i XX wieku Stany Zjednoczone osiągnęły bardzo wysoki poziom rozwoju gospodarczego i zaczęły być zaliczane do potęg morskich, wobec czego otwarcie kanału stało się pilną potrzebą wewnętrzną i warunkowało dalszą ekspansję w Ameryce Łacińskiej i Azji. Aneksja Hawajów, polityka otwartych drzwi wobec Chin, rozwój handlu z Japonią, a także wojna amerykańsko-hiszpańska z 1898 roku, dzięki której USA uzyskały nowe, strategiczne obszary (Kuba, Puerto Rico, Filipiny, Guam) dostarczyły przekonywujących argumentów na rzecz dużej floty wojennej, a przy tej okazji koniecznego kontrolowania szlaków komunikacyjnych i posiadania szybkiego połączenia między Pacyfikiem a Morzem Karaibskim. Nie bez znaczenia były także modne wówczas teorie polityczne, m.in. „Influence of Sea Power upon History” admirała Mahana z 1890 roku. W 1897 roku prezydent McKinley powołał komisję ekspertów, która na początku 1899 roku przedstawiła raport opowiadający się za Nikaraguą, jako przyszłym miejscu budowy kanału. Jednak ze względu na sprzeczności wśród reprezentantów i senatorów amerykańskich, a także pod wpływem zabiegów Bunau-Varilli – dyrektora wykonawczego Kompanii Nowej budującej kanał w Panamie, 3 marca 1899 roku uchwalono nową ustawę o konieczności powołania nowej komisji ekspertów. Prezydent powołał komisję, która przedstawiła szczegółowy raport w 1901 roku. I tym razem opowiedziano się za trasą w Nikaragui, o czym zdecydowała głównie za wysoka cena aktyw Kompanii Nowej w Panamie. Dzięki staraniom Bunau-Varilli Kompania zgodziła się odsprzedać majątek za ponad dwukrotnie niższą cenę – 40 milionów dolarów, na co komisja ogłosiła dodatkowy raport, w którym wyraźnie poparła budowę kanału w Panamie. Dodatkowym impulsem, który wpłynął na zmianę stanowiska komisji okazał się groźny wybuch wulkanu na Martynice, gdzie zginęło ok. 30 tysięcy ludzi, a zaraz po tym nieczynny od stu lat wulkan Momotombo w Nikaragui właśnie wznowił swą aktywność. Wobec takiej sytuacji podjęto uchwałę o budowie kanału międzyoceanicznego w Panamie, która 28 czerwca 1902 roku weszła w życie.
Dużą przeszkoda w budowie kanału i samodzielnego administrowania go w przyszłości pozostawał traktat Clayton-Bulwer z 1850 roku, wobec czego w 1899 roku Hay zainicjował rozmowy z brytyjskim ambasadorem w Waszyngtonie Paunceofte. Spodziewano się trudnych negocjacji, ale Anglia zaangażowana w wojnę burską i rywalizację z Niemcami w Europie, ale także licząca na ustępstwa w sprawie delimitacji granicy między Kanadą i Alaską zgodziła się na propozycje amerykańskie. 5 lutego 1900 roku podpisano nowy układ zwany Hay-Pancuofte, na mocy którego Stany Zjednoczone otrzymały wyłączne prawo zbudowania i administrowania kanału. Utrzymano jednak zakaz wznoszenia wokół niego umocnień, co wzbudziło w Senacie wiele kontrowersji. Senat dołączył do traktatu kilka poprawek, na które zgody nie wyraziła jednak Wielka Brytania. Negocjacje rozpoczęły się od nowa i doprowadziły do podpisania nowego układu 18 listopada 1901 roku. Co prawda utrzymano zasadę neutralności, ale nie było mowy o zakazie budowy fortyfikacji, a USA mogły utrzymywać policję wojskową.
Odkupienie koncesji posiadanej przez Nowe Towarzystwo Kanału Panamskiego nie wystarczało do rozpoczęcia prac. Trzeba był jeszcze uzyskać zgodę Kolumbii, do której należała Panama. W 1900 roku doszło do porozumienia Calderon-Mancini, na mocy którego Kolumbia przedłużyła koncesję Kampanii do 1910 roku, a był to warunek konieczny do prowadzenia dalszych rokowań Towarzystwa z rządem USA w celu wybudowania kanału właśnie w Panamie. W następnych latach sprawa stała się przedmiotem postępowania przed specjalną komisją śledczą parlamentu kolumbijskiego, która stwierdziła, że akt ten miał istotny wpływ na separację Panamy, dał bowiem możliwości wspierania rebelii. W negocjacjach toczonych w Waszyngtonie stronę kolumbijską reprezentowali kolejno: Carlos Martinez Silva, José Vincente Concha oraz Thomas Herran, lecz dopiero temu ostatniemu ze względu na wojnę domową między liberałami i konserwatystami w Kolumbii, a także nieudolność polityczną prezydenta Marroquina udało się podpisać traktat 23 stycznia 1903 roku. Herran podpisał jednak tą umowę pod wpływem groźby negocjatorów amerykańskich, mówiącej o tym, że jeśli Kolumbia nie zgodzi się na warunki USA,to Amerykanie ogłoszą jednostronną ekspropriację strefy przyszłego kanału w imię użyteczności uniwersalnej. Dwa dni później prezydent Marroquin przesłał Herranowi notę, w której zakazywał podpisać traktat bez instrukcji, ale było już za późno. Traktat Herran-Hay został ratyfikowany przez Senat USA 17 marca, ale odrzucony przez Senat kolumbijski 12 sierpnia 1903 roku. Parlamentarzyści kolumbijscy nie chcieli się zgodzić z wieloma postanowieniami układu naruszającymi suwerenność ich państwa w strefie kanału, żądali wyłącznej jurysdykcji kolumbijskiej, precyzyjniejszego określenia granic strefy, zmiany dotyczącej prawa pobierania opłat. Przypomniano, że Kompanii Stany Zjednoczone wypłaciły 40 milionów dolarów, a suwerennemu właścicielowi chcieli zapłacić jednorazowo 10 milionów dolarów i 250 tysięcy dolarów rocznie po 9 latach od podpisania traktatu.
Ze względu na kryzys ekonomiczny jaki dotknął całą Kolumbię po Wojnie Tysiąca Dni, a także wizję jeszcze większej zapaści gospodarczej po zaprzestaniu budowy kanału, zaczęły rosnąć coraz większe nastroje separatystyczne w Panamie. Świadczyć może o tym m.in. nieprzybycie na posiedzenie Senatu kolumbijskiego, dotyczącego ratyfikacji układu Herran-Hay dwóch z trzech senatorów reprezentujących Panamę. Uważali oni, że i tak nie dojdzie do ratyfikacji tego traktatu i zaczęli się już przygotowywać do separacji swojej prowincji. Należy także podkreślić, że w ciągu XIX wieku wydarzyło się już około pięćdziesięciu niewielkich rozruchów i wystąpień separatystycznych Panamy po ogłoszeniu niepodległości w 1821 i przyłączeniu jej do Wielkiej Kolumbii. Także strona amerykańska była przygotowana do przeprowadzenia takiej separacji. Prezydent Roosvelt uznał, że nie można dłużej czekać i trzeba przystąpić do zdecydowanych działań. Za główną przyczynę swego stanowiska uważał możliwość wmieszania się w ten spór Francji, która by wzięła w obronę interesy Kompanii, co z kolei mogłoby doprowadzić do bardzo poważnego zatargu w regionie. Plan przeprowadzenia separacji był uzgadniany ze Stanami Zjednoczonymi latem i jesienią 1903 roku. Wielką rolę odegrał w tych rozmowach Bunau-Varilla – późniejszy minister pełnomocny Panamy w USA. By umożliwić przeprowadzenie separacji Panamy od Kolumbii, USA wysłały do portu Colón dwa okręty amerykańskie Dixie i Nashville, dzięki którym aresztowano dowódcę wojskowego, jak i gubernatora Panamy, a także rozbrojono czekające w porcie posiłki. Z kolei administrator spółki amerykańskiej – Kolei Panamskiej odmówił transportu żołnierzy kolumbijskich do stolicy prowincji. 3 listopada 1903 roku ogłoszona została niepodległość Panamy i jej separacja od Kolumbii. Stany Zjednoczone uznały Panamę już 7 listopada, z tym, że było to uznanie de facto. Dopiero gdy okazało się, że do USA przybywa delegacja rządu Panamy w celu uczestniczenia w negocjacjach w sprawie kanału międzyoceanicznego, a także że skierowano wymuszoną przez USA misję rządową Kolumbii do Panamy, postanowiono uznać Panamę de iure; nastąpiło to 13 listopada 1903 roku. 18 listopada sekretarz stanu Hay i minister pełnomocny Panamy Bunau-Varilla podpisali konwencję o Kanale Przesmykowym. Był to niezwykle korzystny dla USA układ, co przyczyniło się m.in. do uspokojenia amerykańskiej opinii publicznej. Z drugie strony jednak wydarzania panamskie doprowadziły do ogromnych napięć w stosunkach kolumbijsko-amerykańskich. Kolumbijczycy powoływali się na złamanie traktatu z 1946 roku, który zobowiązywał USA do uznawania niezawisłości Kolumbii na obszarze Przesmyku. Na co prezydent Roosvelt w swoim orędziu do Kongresu z 4 stycznia 1904 roku stwierdził, że USA nie podpisywały tego traktatu z Kolumbią w celu zagwarantowania jej suwerenności nad Przesmykiem, ale gwarantować miały przeznaczenie Przesmyku dla komunikacji międzyoceanicznej. Dokończenie budowy kanału, ale nie na poziomie morza, a w postaci systemu śluz kosztowało 357 milionów dolarów. Kanał panamski został otwarty dla żeglugi 15 sierpnia 1914 roku, ale formalna proklamacja jego otwarcia nastąpiła dopiero 12 lipca 1920 roku.
Układ Hay-Bunau-Varilla jako podstawa nierównoprawnych stosunków miedzy Stanami Zjednoczonymi a Panamą
Poprzez nieudolne negocjacje i niekompetencję głównego negocjatora, jakim był Bunau-Varilla Stany Zjednoczone uzyskały taki zakres uprawnień, o jaki nawet same nie występowały. Podczas negocjacji Hay przekazał Bunau-Varilli projekt, który zawierał pewne zmiany w stosunku do układu Herran-Hay na korzyść USA (powiększenie strefy, zniesienie jurysdykcji panamskiej, zobowiązanie Panamy do sprzedaży ziem potrzebnych do budowy portów i zmniejszenie płatności na jej rzecz). Varilla zaakceptował wszystkie propozycje, a nawet zastosował taką formułę jednego z artykułów, na mocy którego USA uzyskiwały prawa takie, jakby były suwerenem, przy całkowitym wyłączeniu praw Panamy w wykonywaniu suwerenności, zwierzchności i władzy. Traktat ten został zaaprobowany przez Juntę rządową na mocy dekretu nr 24, 2 grudnia 1903 roku, z kolei Senat USA udzielił zgody na ratyfikację 23 lutego 1904 roku. Większość postanowień traktatu dotyczyła przywilejów USA (w 17 na 25 artykułów mowa jest o prawach USA). Dla Panamy, oprócz ograniczonych korzyści, stanowił przede wszystkim cenę za niepodległość, godził w suwerenne prawa tego kraju i podporządkowywał jego rozwój gospodarczym, politycznym i militarnym interesom USA. Dość znacznie wzrosły uprawnienia USA w stosunku do układu Herran-Hay, co pokazuje poniższa tabela:
Konwencja z 1903 roku stał się podstawą wytworzenia 3 podstawowych rodzajów negatywnych zależności w stosunku do Panamy:
Polityczne – doprowadziła nie tylko do utworzenia przez Stany Zjednoczone semikolonialnej enklawy w Panamie, ale czyniła z tego państwa protektorat. Stany Zjednoczone były aż do 1936 roku gwarantem jej niepodległości, posiadały prawa policyjne na całym terytorium republiki, a ponadto ograniczały swobodę Panamy w zawieraniu umów międzynarodowych i stanowienia prawa wewnętrznego.
Gospodarcze – Strefa Kanału, jak całe terytorium republiki stało się przedmiotem ekspansji kapitałowej, co przy niedorozwoju gospodarczym Panamy zrodziło takżew tej płaszczyźnie nowe zależności – rzutowało na możliwość i kierunki rozwoju kraju.
Wojskowe – funkcje militarne, jakie wiązano z kanałem, nie ograniczały się jedynie do obrony tego obszaru przed atakiem, ale dotyczyły realizowania polityki dominacji polityczno-wojskowej USA w Ameryce Łacińskiej, a w przypadku konfliktów zbrojnych spełniały rolę strategiczno-operacyjną w prowadzonych przez USA działań zbrojnych.
Powolne niwelowanie nierównoprawnych stosunków między Panamą a Stanami Zjednoczonymi na tle użytkowania Kanału Panamskiego
Szczególne uprawnienia polityczne i wojskowe USA, uzyskanych na mocy traktatu z 1903 roku, były realizowane w pierwszych latach funkcjonowania układu poprzez dwa tory działań:
1. Przedsięwzięcia mające wpływ na sytuację Panamy wobec innych państw (zewnętrzne).
Do tej grupy zaliczyć można gwarantowanie niepodległości Panamy w czasie zagrożenia ewentualnym atakiem ze strony Kolumbii (do czasu uznania niepodległości Panamy przez to państwo w 1914 roku). Do tej grupy zalicza się również przyczynienie się USA do rozwiązania sił zbrojnych Panamy, gdyż wiązało się to przecież z utratą możliwości obrony przed agresją (listopad 1904 rok). Innym ważnym wydarzeniem, które jest zaliczone to tej grupy zagadnień jest zaangażowanie USA w rozwiązanie konfliktu między Panamą, Kostaryką, a raczej zmuszeniem Panamy do przyjęcia delimitacji granicy korzystnej dla Kostaryki.
2. Przedsięwzięcia związane z sytuacją wewnętrzną.
W jej ramach należy przede wszystkim wymienić interwencje dokonywane ze względu na sytuację wewnętrzna kraju, a w szczególności te związane z wyborami(m.in. nadzorowanie wyborów prezydenckich w 1908 i 1912 roku, a także wymuszenie przeprowadzenia wyborów w 1918). W 1916 roku w konsekwencji zajść sprowokowanych przez żołnierza USA rozbrojono policję panamską, a w latach 1918-1920 doszło do okupacji prowincji Chiriqui.
Taka polityka USA doprowadziła w efekcie do wywołania nastrojów antyamerykańskich, budzenia się świadomości narodowej i wykształcania stopniowo tendencji nacjonalistycznych, co wpłynęło z kolei na proces przemian lat dwudziestych.
Bardzo istotne znaczenie ma także odmienna interpretacja artykułu III traktatu Hay-Bunau-Varilla. USA posługiwały się argumentacją uzasadniającą, iż Panamie na mocy tego układu przysługuje suwerenność tytularna nad Strefą Kanału, zaś Stanom Zjednoczonym suwerenność faktyczna. Tylko na drodze dodatkowych porozumień Panamie przysługiwały pewne prawa. Z kolei wykładnia panamska twierdziła, iż dwa kraje wspólnie wykonują suwerenność nad terytorium Strefy Kanału. Zastosowanie zwrotu „tak jakby USA były suwerenem” nie oznaczało, że nimi są. Do pierwszych poważnych spięć na tym tle doszło gdy w 1921 roku Departament Stanu poinformował placówki dyplomatyczne w Waszyngtonie o konieczności posiadania zezwoleń władz amerykańskich dla konsulów akredytowanychw Panamie, pragnących wykonywać swe funkcje w Strefie Kanału. Wywołało to oczywiście protesty ze strony Panamy, ale spełzły one na niczym. Nie mając realnych możliwości osiągnięcia zasadniczych zmian w Konwencji z 1903 roku rząd, jak i dyplomaci panamscy zaczęli coraz częściej przytaczać własną interpretacje układu, a także wysuwać stopniowo kolejne żądania: przyznania jej jurysdykcji nad handlem w Strefie Kanału; ścisłego określenia praw USA nad Strefą kanału w związku ze szkodami jakie ponosiła gospodarka panamska; korzystania z atrybutów suwerena tytularnego (prawo wywieszania flagi Panamy w Strefie oraz uznanie języka hiszpańskiego jako język oficjalny). Negocjacje rozpoczęły się na początku lat dwudziestych, a zostały sprowokowane tymczasowym porozumieniem Tafta z 1904 roku, które zmniejszało straty gospodarcze Panamy wynikające z „faktycznej” suwerenności USA w Strefie Kanału. W styczniu 1924 roku minister pełnomocny Panamy w Waszyngtonie Alfaro zaproponował przyjęcie za podstawę negocjacji trzech podstawowych zasad :
1. Strefa Kanału będzie zajmowana kontrolowana przez USA wyłącznie dla celów utrzymania, funkcjonowania, zabezpieczenia sanitarnego i ochrony Kanału i w konsekwencji nie może być proklamowana jako otwarta dla handlu międzynarodowego;
2. Panama będzie miała zagwarantowaną zdolność do rozwijania swojego handlu, bez naruszania interesów USA;
3. Postanowienia nowego układu nie mogą być przeszkodą w rozwoju gospodarczym panamy i osiąganiu dobrobytu, jak też polegać na zmniejszeniu opłat, jakie otrzymuje.
Były to nadal ustępstwa daleko idące w stronę USA. Ponadto ze względu na działaniaw pośpiechu w związku z anulowaniem z dniem 1 czerwca 1924 roku porozumienia Tafta, co było środkiem nacisku USA na Panamę zrezygnowała ona z postulatu własnej jurysdykcji nad handlem zagranicznym Strefy. Strona amerykańska wprowadziła także do projektu umowy fragment o prawach suwerennych USA. Alfaro zaakceptował to rozumiejąc, że chodzi o potwierdzenie istniejących praw. Zniweczono w ten sposób dotychczasowe wysiłki podważania legalności Konwencji z 1903 roku oraz tezy o ograniczonych prawach USA. Takie sformułowanie było dalej idące niż nieprecyzyjny artykuł III Konwencji. Nie tylko, do układu nie włączono żadnego z proponowanych przez Panamę postanowień, ale zwiększono jeszcze bardziej zakres uprawnień USA. Ostatecznie pod presją coraz większej opozycji parlament Panamy 26 stycznia 1927 roku podjął uchwałę o zawieszeniu dalszego rozpatrywania podpisanego układu – pierwszego układu będącego próbą rewizji Konwencji.
Sytuacja uległa zmianie, gdy w 1931 roku sekretarz stanu Stimson przedstawił nową interpretację doktryny Monroe. Chodziło o przywrócenie jej pierwotnego znaczenia i odrzucenia jej roosveltowskiego wymiaru. Świadczy o tym brak interwencji USA W Panamie w 1931 roku, w związku z obaleniem legalnie wybranego prezydenta Arosemena. Ponadto w czasie VII Konferencji Państw Amerykańskich w Montevideo 26 grudnia 1933 roku podpisano konwencję o prawach i obowiązkach państw. Zgodnie z artykułem 8 tej konwencji żadne państwo nie miało prawa interweniowania w sprawy wewnętrzne drugiego. USA podpisały i ratyfikowały tą konwencję, jednak z pewnym zastrzeżeniem, że będą interweniować jeśli jakieś państwo o to poprosi. W tak sprzyjającej atmosferze międzynarodowej po raz pierwszy w historii – w październiku 1933 roku prezydent Panamy złożył wizytę w USA. Prezydenci Arias i Roosvelt podpisali memorandum w sprawie negocjacji nad rewizją konwencji z 1903 roku. W lipcu 1934 roku rewizytował Panamę prezydent Roosvelt i wkrótce potem wyjechała do Waszyngtonu panamska misja negocjacyjna. 2 marca 1936 roku podpisano cztery dokumenty, z których najważniejsze znaczenie miał Traktat ogólny o przyjaźni i współpracy. Na mocy tej umowy anulowano całkowicie artykuł I konwencji z 1903 roku mówiący o gwarantowaniu niepodległości Panamy przez USA oraz częściowo artykuł VII dotyczący prawa o interwencji. Był to połowiczny sukces Panamy, gdyż tak naprawdę układ ten oznaczał legalne potwierdzenie umowy Hay-Bunau-Varilla, o czym głośno mówiła ówczesna opozycja. Jednak z drugiej strony Panama uzyskała pełną osobowość jako podmiot prawa międzynarodowego.
Druga część artykułu ukaże się już wkrótce
Na zdjęciu: Budowa kanału (1904)
Źródło: National Geographic Society / Wikimedia Commons
