Fundusze są dobrze zorganizowane i dokładnie kontrolowane. Ich głównym zadaniem jest dofinansowanie inwestycji w regionach. Jednakże nie każda inwestycja zostanie zaakceptowana. Przy przyznawaniu pieniędzy obowiązują konkretne warunki, które trzeba spełnić. Główne zasady na jakich działa fundusz można zamknąć w pięciu punktach:
1. Dofinansowanie jest otrzymywane jedynie wtedy, kiedy projekt skupia się na rozwiązaniu problemu, a nie np. na uzyskaniu osobistych korzyści,
2. Żeby otrzymać dofinansowanie konieczna jest współpraca z innymi organizacjami w danym regionie. Instytucja działająca sama nie dostanie pieniędzy,
3. Trwałość rozwiązań- wszystkie problemy powinny rozwiązywać problem w sposób trwały. Temu ma służyć planowanie strategiczne, wymagane przy składaniu wniosków o dotację,
4. Konieczny jest wkład własny w inwestycję - zazwyczaj jest to 10-50% ogólnych kosztów projektu,
5. Zaproponowane rozwiązanie musi być skuteczne.
Nie każde państwo może się ubiegać o pieniądze ze wszystkich funduszy. To, z jakich funduszy może korzystać zależy od jego sytuacji prawnej względem Unii. Można wyróżnić trzy rodzaje funduszy:
1. należące do grupy funduszy strukturalnych (które są przeznaczone tylko dla członków UE),
2. fundusze w ramach których realizuje się programy przedakcesyjne (to jest grupa która interesuje obecnie Polskę - w jej skład wchodzą trzy fundusze: SAPARD, ISPA i PHARE)
3. fundusze na realizacje programów wspólnotowych (wpłata dobrowolnej składki na fundusz uprawnia do czerpania z niego).
FUNDUSZE STRUKTURALNE
Zostały powołane w celu wyrównywania konkurencyjności różnych terytoriów UE. Art. 158 Traktatu o Powołaniu Wspólnot Europejskich jako cel postawił wzmacnianie spójności gospodarczej i społecznej Unii. Z tych funduszy finansuje się działania związane z wyrównywaniem konkurencyjności regionów UE (a jest ich ok. 250). Inwestycje wspierane z funduszy strukturalnych nastawione są głównie na niwelowanie różnic z zakresu infrastruktury, gospodarki, ochrony środowiska i społecznych. Ponad połowa z pieniędzy Unii przeznaczana jest na rolnictwo. W budżecie 2000-2006 przewidziano na ten cel 44% wszystkich wydatków.
W skład funduszy strukturalnych wchodzą:
- EFRR - Europejski Fundusz Rozwoje Regionalnego (wcześniej pod nazwą Funduszu Rozwoju Terytoriów Zamorskich). Finansuje on zadania z zakresu infrastruktury i społeczne
- EFS - Europejski Fundusz Socjalny (nazywany też Społecznym) - wspiera politykę zatrudnienia w UE, dotuje działania mające likwidować nierówności społeczne. gównie koncentruje się na podwyższaniu poziomu zatrudnienia i ochronie praw pracowników i pracodawców.
- IFWR - Instrument Finansowy Wspierania Rybołówstwa - zajmuje się pomocą dla rybołówstwa.
- EFOGR - Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji dla Rolnictwa - zajmuje się rolnictwem. Na tym funduszu oparto konstrukcję funduszu przedakcesyjnego SAPARD.
Fundusze spójności nie należą do funduszy strukturalnych (fundusze strukturalne są przeznaczone dla regionów, a spójności dla krajów). Ich celem jest wyrównywanie różnic między biednymi i bogatymi regionami UE. Fundusz ten obejmuje kraje gdzie PKB nie przekracza 75% średniej unijnej. Korzysta z niego Hiszpania, Portugalia, Grecja i Irlandia. Koncentrują się głównie na finansowaniu transportu i ochrony środowiska. Na nich wzorowany jest fundusz przedakcesyjny ISPA.
Inicjatywy wspólnotowe - są to mniejsze programy wyodrębnione z funduszy strukturalnych. Ich celem jest rozwiązywanie takich samych problemów w różnych państwach, bez względu na granice krajów. Dzięki temu do rozwiązywania problemów trapiących całą UE angażuje się więcej państw. Obecnie działają cztery takie inicjatywy:
- INTERREG III - został wyłoniony z EFRR. Koncentruje się na działaniach mających wzmocnić współpracę trans graniczną, międzyregionalną i międzynarodową. Na nim oparty jest fundusz przedakcesyjny PHARE Crossborder Cooperation.
- EQUAL - wyłoniony z EFS. Finansuje zwalczanie dyskryminacji na rynku pracy i działania na rzecz integracji społecznej emigrantów.
- URBAN – funkcjonuje w ramach EFS i EFRR. Skorzystać z niego mogą miasta powyżej 100 tys. mieszkańców, finansuje rozwój infrastruktury miejskiej,
- LEADER - z EFOGR - finansuje kształcenie osób odpowiedzialnych za kształtowanie polityki rolnej. Promuje nowe strategie rozwoju wsi.
Akcje innowacyjne to programy w fazie testów. Jeżeli wyniki będą pomyśle, wówczas zostaną one wprowadzone w życie. Obecnie prowadzi się dwa takie programy: e-europe region (zajmujący się technologiami informatycznymi w rozwoju regionów) i program mający na celu pomoc w zachowaniu tożsamości regionalnej.
FUNDUSZE PRZEDAKCESYJNE
Fundusze przedakcesyjne koncentrują się głównie na dwóch kierunkach wsparcia: wzmacnianiu administracji i szkoleniu kadr oraz inwestycjach w infrastrukturę tzw. twardą (drogi, sieci energetyczne, środowisko etc.) i miękką (zasoby ludzkie). Obecnie funkcjonują trzy fundusze przedakcesyjne: PHARE 2 (edycja pierwsza 1991-99) wspomagający małe i średnie przedsiębiorstwa, ISPA (zajmująca się transportem i ochroną środowiska) i SAPARD (modernizacja rolnictwa). W ich ramach funkcjonują bardziej szczegółowe programy.
PROGRAMY WSPÓLNOTOWE:
Biorą w nich udział państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego, EFTA i zaproszone państwa kandydujące. Programami Wspólnotowymi zarządzają poszczególne dyrekcje generalne Komisji Europejskiej. W skład Programów wchodzą m. in.:
- Sokrates, Leonardo da Vinci - programy wymiany i kształcenia młodzieży i dorosłych poza granicami swojego ojczystego kraju,
- Młodzież 2000 - program wolontariatu w instytucjach UE dla osób w wieku 15-25 lat,
- Kultura 2000 - promowanie wspólnego dziedzictwa kulturowego Europy,
- VI Program Ramowy w dziedzinie technologii i innowacyjności, skierowany do szkół wyższych, instytucji naukowych i przedsiębiorstw testujących nowoczesne technologie.
Autor: Agata Motyl