Aby zapisać się na listę naszego newslettera, prosimy podać swój adres email:

 

Wyszukiwarka e-Polityki :

 

Strona Główna  |  Praca  |  Reklama  |  Kontakt

 

   e-Polityka.pl / Artykuły - Świat / Australia i Oceania (cz.1)               

dodaj do ulubionych | ustaw jako startową |  zarejestruj się  

  ..:: Polityka

  ..:: Inne

  ..:: Sonda

Czy jesteś zadowolony z rządów PO-PSL?


Tak

Średnio

Nie


  + wyniki

 

P - A - R - T - N - E - R - Z - Y

 



 
..:: Podobne Tematy
09-05-2009

 

01-06-2008

 

30-01-2008

 

10-01-2008

 

24-11-2007

 

14-10-2007

 

21-09-2007

 

+ zobacz więcej

Australia i Oceania (cz.1) 

07-03-2006

  Autor: Jarosław Błaszczak

Australia i Oceania. Ludziom wychowanym na polskich źródłach geograficznych trudno wyobrazić sobie te dwa słowa osobno. W naszych oczach cały ten obszar stanowi zwykle spójną całość. Tymczasem w kategoriach międzynarodowej polityki, "Australia" to w skali regionu polityczny i ekonomiczny gigant. Pod pojęciem "Oceanii" kryje się trzynaście bez porówania słabszych państw, orbitujących wokół wielkiego sąsiada. Jakie są ich wzajemne relacje? Oto trzynaście krótkich analiz stosunków bilateralnych.

 

 

Nowa Zelandia


Nowa Zelandia jest tradycyjnie najbliższym sojusznikiem Australii w regionie. Te szczególne więzi określane są mianem partnerstwa transtasmańskiego. Nazwa pochodzi od Morza Tasmana, będącego naturalną granicą między oboma krajami.

Stosunki polityczne

Stosunki czysto polityczne między Canberrą a Wellington są w powszechnym odbiorze mieszkańców obu państw nieco przyćmione przez ich bliskie związki ekonomiczne, a także wojskowe (omówione w dwóch następnych punktach). Nie zmienia to faktu, iż są to stosunki bardzo bliskie i cenione w Australii, czego dowodem jest „Realizując interes narodowy”, wydany w 2003 obszerny dokument programowy australijskiej dyplomacji, zwany też jej Białą Księgą.  Czytamy tam, że „Nowa Zelandia jest najbliższym sojusznikiem Australii na południowym Pacyfiku i szerzej najważniejszym partnerem”. Oba państwa blisko współpracują ze sobą na forum organizacji międzynarodowych. 

Najważniejszym wydarzeniem w bilateralnych stosunkach politycznych było w ostatnim czasie podpisanie traktatu rozgraniczającego morskie wyłączne strefy ekonomiczne i strefy szelfu kontynentalnego na Morzu Tasmana i południowo-zachodnim Pacyfiku. Negocjacje trwały od 1999 i zakończyły się w czerwcu 2004, kiedy to zawarto traktat .

Współpraca wojskowa i obronna 

Formalny sojusz wojskowy między Australią a Nową Zelandią obowiązuje od 19 kwietnia 1952, kiedy wszedł w życie trójstronny traktat obronny między oboma krajami oraz Stanami Zjednoczonymi, zawarty 1 września 1951 w San Francisco, znany powszechnie jako ANZUS . Art. 4 tego dokumentu zawiera casus foederis, zdefiniowany jako atak na terytorium jednej ze stron na obszarze Pacyfiku. Kolejny artykuł doprecyzowuje, że rozumie się przez to zarówno obszar metropolitarny państw – stron, jak i inne terytoria na Pacyfiku będące pod ich jurysdykcją. W 1986 USA ogłosiły zawieszenie swoich wynikających z traktatu zobowiązań wobec Nowej Zelandii, jednak Australia wciąż uważa ten dokument za obowiązujący w stosunkach dwustronnych z Wellington. 

Na początku lat 90. zainicjowano proces dalszego zacieśniania dwustronnej współpracy wojskowej. Działania te nazwano Pogłębionymi Stosunkami Obronnymi (CDR). Porozumienie wyznaczające ramy procesu CDR zostało zawarte w 1991 , a następnie zmodyfikowane w 2003. Głównym celem jest osiągnięcie pełnej kompatybilności obu armii, pozwalającej na wspólne prowadzenie działań bojowych. Najważniejszą stałą instytucją CDR są doroczne spotkania ministrów obrony. Pozytywne skutki procesu były zauważalne podczas misji pokojowych INTERFET i UNTAET w Timorze Wschodnim oraz RAMSI na Wyspach Salomona, gdzie siły obu państw blisko współpracowały w warunkach operacyjnych. Ostatnim dokumentem przyjętym w ramach CDR było porozumienie o statusie wojsk, regulujące zasady przebywania sił australijskich na obszarze Nowej Zelandii i odwrotnie. Umowa ta obowiązuje od 27 maja 2005.

Współpraca ekonomiczna

Najważniejszym dokumentem, stanowiącym podstawę ścisłej współpracy ekonomicznej Australii i Nowej Zelandii, jest porozumienie handlowe o pogłębionych stosunkach ekonomicznych, zawarte w Canberze 28 marca 1983 (AZNCERTA) . Zapoczątkowało ono niezwykle owocny proces Pogłębionych Stosunków Ekonomicznych (CER), w ramach którego w ciągu kolejnych 20 lat podpisano kilkadziesiąt dalszych dokumentów, rozszerzających współpracę na  coraz liczniejsze obszary gospodarki. Dobrym przykładem może być porozumienie z 1996, tworzące wspólny rynek przewozów lotniczych .

W ramach CER towary przepływające między oboma krajami są zwolnione od wszelkich opłat celnych. Dotyczy to jednak tylko dóbr wytworzonych na ich terytorium, a więc przywilejami nie są objęte dobra reeksportowane. Od 1998 oba państwa uznają wzajemnie świadectwa dopuszczenia produktu na rynek. W 2002 przyjęto wspólne standardy, pozwalające rozciągnąć tę zasadę także na rynek żywności. Trwają również działania zmierzające do harmonizacji prawa działalności gospodarczej i opodatkowania przedsiębiorstw. Organem koordynacyjnym CER są odbywające się od 1996 coroczne spotkania ministrów handlu. Łączna wartość transtasmańskiej wymiany handlowej w roku finansowym 2004-05 wyniosła ok. 14,5 mld dolarów australijskich (A$). Australia osiągnęła w niej przeszło 3,8 mld A$ nadwyżki. 

Warto tu dodać, że już od 1973, gdy zawarto transtasmańskie porozumienie o podróżach (Trans Tasman Travel Arrangement), oba państwa zezwalają obywatelom drugiej strony na swobodne podróżowanie, osiedlanie się i podejmowanie pracy na swoim terytorium. Z możliwości tej korzysta obecnie ok. 350 tysięcy Nowozelandczyków i 60 tysięcy Australijczyków. W roku 2001 oba rządy porozumiały się w sprawie wypłat świadczeń socjalnych dla takich osób. 

Nową, interesującą instytucją w sferze współpracy ekonomicznej, a po części także politycznej, są spotkania w ramach Australijsko-Nowozelandzkiego Forum Liderów. Pierwsze z nich odbyło się w maju 2004 w Wellington, zaś drugie w kwietniu 2005 w Melbourne. Forum stanowi platformę dialogu przywódców politycznych i najważniejszych postaci ze świata biznesu. Oprócz sesji plenarnych, uczestnicy biorą udział także w dyskusjach tematycznych w grupach, gdzie poruszane jest szerokie spektrum problemów politycznych, społecznych i gospodarczych.

Papua – Nowa Gwinea

Stosunki polityczne

Szczególne znaczenie Papui - Nowej Gwinei (PNG) dla australijskiej polityki zagranicznej wynika przede wszystkim z jej położenia geograficznego. Żadne inne państwo nie znajduje się tak blisko wybrzeży Australii jak PNG. Naturalną granicę stanowi Cieśnina Torresa.
Od strony prawnomiędzynarodowej przebieg granicy reguluje traktat w sprawie tejże cieśniny, podpisany w grudniu 1978 . Oprócz typowych zapisów spotykanych w większości takich umów na całym świecie, znajdują się tam również postanowienia tworzące transgraniczną tzw. strefę chronioną, która podlega szczególnej ochronie, a zamieszkujący ją autochtoni mogą przekraczać linię graniczną bez żadnych formalności. Innym godnym uwagi dokumentem jest Wspólna Deklaracja Zasad z 1987 (zmodyfikowana w 1992), uważana za kluczowy akt wyznaczający kierunki rozwoju wzajemnych stosunków. 

Australia brała aktywny udział w wygaszaniu konfliktu wewnętrznego na należącej do PNG  wyspie Bougainville, tlącego się w latach 1989-98. W jego wyniku śmierć poniosło 15 tysięcy osób, zaś co najmniej 70 tysięcy musiało opuścić swe domy. Dla porównania, całkowita populacja wyspy wynosi zaledwie 200 tysięcy ludzi. Gdy w 1997 działania w tej sprawie podjął ONZ, Australia była wśród czterech państw (obok Nowej Zelandii, Fidżi i Vanuatu), które wysłały swoich przedstawicieli do Grupy Monitorującej Zawieszenie Broni (TMG), a następnie stanęła na czele sukcesorki TMG, Grupy Monitorującej Pokój (PMG). W pracach tej struktury udział wzięło ok. 5 tysięcy Australijczyków, w większości żołnierzy. Na mocy podpisanego w 2004 przez ministrów spraw zagranicznych porozumienia o rozszerzonej współpracy (Joint Agrement on Enhanced Cooperation)  na terenie PNG miało służyć ponad australijskich 200 policjantów i 60 urzędników, jednak w maju 2005 Sąd Najwyższy PNG uznał tę umowę za sprzeczną z konstytucją. Obecnie trwają wstępne prace nad jej przeformułowaniem.

Stałym organem dwustronnej współpracy politycznej są odbywające się co roku sesje wspólnego Forum Ministerialnego. Skład delegacji na poszczególne spotkania jest zmienny, ale zawsze ich czele stoją szefowie dyplomacji. Ostatnie takie spotkanie odbyło się
16 grudnia 2005.  

Współpraca ekonomiczna i pomoc rozwojowa

Skala australijskiego wsparcia dla PNG jest tak duża, że jak twierdzi amerykański wywiad, w wielu dziedzinach kraj ten całkowicie opiera się na pomocy Canberry . Podstawę prawną przekazywania pomocy stanowi traktat o współpracy rozwojowej, zawarty 7 sierpnia 1999, a obowiązujący od początku sierpnia 2000. Łączna wartość planowanej pomocy na lata 2005-06 wynosi 492,3 mln A$. Środki te przeznaczane są na szerokie spektrum programów, od budowy społeczeństwa obywatelskiego i państwa prawa, poprzez poprawę infrastruktury aż po rozwój służby zdrowia i zapobieganie epidemii HIV/AIDS. Osobną pulę zarezerwowano dla wspomnianego wyżej regionu Bougainville. Od 1997 Australia przekazała tej wyspie pomoc o łącznej wartości ponad 200 mln A$.

Australia jest także najważniejszym partnerem PNG w międzynarodowej wymianie handlowej. Obroty z wielkim sąsiadem stanowią 27,3% wartości eksportu PNG i aż 46,1% wartości importu. Jest to jednak handel opierający się głównie na surowcach: Australijczycy sprzedają PNG przede wszystkim ropę naftową, a kupują rudę złota.   W roku finansowym 2004-05 łączna wartość wymiany wyniosła blisko 3 miliardy A$, przy czym Australia odnotowała deficyt handlu zagranicznego z PNG w wysokości 540 mln A$.

Vanuatu

Choć Vanuatu również zaliczane jest do grona sąsiadów Australii, stosunki bilateralne są dalece słabiej rozwinięte niż w przypadku PNG czy tym bardziej Nowej Zelandii. Wynika to przede wszystkim z bardzo niewielkiego potencjału Vanuatu – państwa liczącego sobie zaledwie 205 tysięcy mieszkańców (dla porównania: Nowa Zelandia ma nieco ponad 4 miliony obywateli, a PNG ok. 5,9 mln), w dodatku porozrzucanych na 80 wysepkach o łącznej powierzchni ok. 12200 km2. Znakomitym przykładem asymetrii wzajemnych relacji są stosunki dyplomatyczno-konsularne. Canberra posiada w Vanuatu swoją wysoką komisję , z kolei obecność służby zagranicznej Vanuatu w Australii ogranicza się do konsulatu honorowego. 

Vanuatu jest pierwszym z omawianych państw regionu, które biorą udział w Programie Łodzi Patrolowych na Pacyfiku (Pacific Patrol Boat Program). W ramach tej inicjatywy, Australia wyposaża armie znacznej części państw Oceanii w łodzie patrolowe (niekiedy pochodzące wręcz z demobilu armii australijskiej), a następnie partycypuje w kosztach ich eksploatacji. Prawną podstawę stanowią zwykle dwustronne programy o współpracy obronnej (Defence Cooperation Programs). Temat Programu powróci jeszcze wielokrotnie na kartach tego tekstu podczas omawiania kolejnych państw, ale już teraz warto powiedzieć, że współpraca obronna Australii i Vanuatu pochłania z budżetu tego pierwszego państwa ok. 1,8 mln A$  

Co ciekawe, znaczenie wymiany handlowej z Australią jest w Vanuatu zdecydowanie mniejsze niż choćby w PNG. Wprawdzie Australia stanowi dla tego kraju najważniejszy kierunek importowy, jednak udział przywożonych stamtąd dóbr w całości importu Vanuatu wynosi jedynie 13,8%. Na liście kierunków eksportu Vanuatu prym wiodą zdecydowanie państwa Azji Południowo-Wschodniej, na czele z Tajlandią. Australia zajmuje w tej klasyfikacji dopiero jedenastą lokatę z udziałem wielkości zaledwie 1,1%. Z Australii sprowadzane są głównie lekarstwa, paliwa, części do komputerów i artykuły tytoniowe . Sprzedaje się tam pasze i wyroby drewniane. Łączna wartość wymiany wynosi tylko

60 mln A$, przy czym notowany przez Vanuatu deficyt to aż 56 mln A$. Powyższe liczby nie uwzględniają jednak obrotów sektora turystycznego, a warto pamiętać, że aż 60% zagranicznych gości Vanuatu pochodzi właśnie z Australii.

Bardzo duże znaczenie ma za to dla wyspiarskiej republiki udzielana przez Australię pomoc rozwojowa. Łączna wartość bezpośredniej pomocy w roku budżetowym 2005-06 wyniesie ok. 34,5 mln A$. Należy jeszcze do tego dodać wartość wsparcia udzielanego przez międzynarodowe instytucje finansowe, których Australia jest ofiarodawcą (donorem). Firmy australijskie zajmują także pierwsze miejsce wśród działających w kraju inwestorów zagranicznych. 
   

Wyspy Salomona

Najistotniejszym elementem stosunków między Australią a Wyspami Salomona w ostatnich latach jest bez wątpienia udział Canberry w Regionalnej Misji Wsparcia dla Wysp Salomona (RAMSI). RAMSI rozpoczęła swoją działalność w lipcu 2003 i pełni rolę sił stabilizacyjnych mających zapewnić pokój i bezpieczeństwo po trwającym w latach 1999 – 2000 konflikcie wewnętrznym. W jej skład wchodzą przedstawicieli 10 państw regionu oraz terytorium niesamodzielnego – Wysp Cooka. Od strony prawnej RAMSI jest operacją pokojową prowadzoną za zgodą Rady Bezpieczeństwa ONZ przez Forum Południowego Pacyfiku w trybie przewidzianym rozdziałem VII Karty Narodów Zjednoczonych. Obecnie w ramach RAMSI służy 259 policjantów, z czego aż 172 funkcjonariuszy pochodzi z Australii. Misję wspiera także 6 jednostek morskich i 4 powietrzne – wszystkie należą do Australii lub są czarterowane na jej koszt. W ramach misji pracuje również ok. 40 cywilnych doradców z różnych dziedzin.

Warto tu dodać, że wcześniej Australia odegrała kluczową rolę jako mediator, który zdołał doprowadzić do porozumienia rządu z rebeliantami w roku 2000, a następnie stał na czele Międzynarodowego Zespołu Monitorowania Pokoju. 

Wartość wymiany handlowej wynosi według najnowszych danych 65 mln A$, co jest wynikiem jeszcze mniej satysfakcjonującym niż w przypadku Vanuatu, biorąc pod uwagę, że Wyspy liczą sobie ponad dwa razy więcej mieszkańców. Także tutaj wymiana jest niezwykle jednostronna – nadwyżka handlowa Canberry wynosi aż 57 mln A$. Australia jest największym eksporterem na rynek Wysp i sprzedaje tam głównie silniki, zboże, paliwa, części do komputerów oraz elementy infrastruktury. Wśród państw, gdzie trafiają wyroby z Wysp, Australia lokuje się na dziewiątym miejscu (pierwsze są Chiny), kupując głównie wyroby drewniane i rudę złota. 

Pomoc rozwojowa udzielona przez Australię w bieżącym roku budżetowym zamknie się w kwocie blisko 247 mln A$, czyli będzie czterokrotnie większa niż wartość wymiany handlowej między oboma krajami i dziesięciokrotnie większa niż pomoc udzielona Vanuatu. 
   

Fidżi

Fidżi jest pierwszym z omawianych państw, które nie leżą w bezpośrednim sąsiedztwie Australii. Mimo to stosunki dwustronne są niezmiennie bardzo dobre.  

Od początku lat 90. oba kraje łączy Program Współpracy Obronnej (DCP), w ramach którego armia Fidżi otrzymała nieodpłatnie w latach 1994-95 trzy australijskie kutry patrolowe. Armia australijska wspomaga również swoich kolegów z Fidżi w zakresie transportu i szkolenia. W 2002 Fidżi jako pierwsze państwo członkowskie Forum Wysp Pacyfiku zaproponowało przyjęcie regionalnych aktów prawa międzynarodowego mających ułatwić walkę z terroryzmem. Niezależnie od niepowodzenia tej propozycji na forum wielostronnym, Australia doceniła tę inicjatywę i w rok później podpisano dwustronne memorandum w tej sprawie (Memorandum of Understanding on Counter-Terrorism). 

Stosunki polityczne między oboma krajami uległy krótkotrwałemu zamrożeniu na przełomie dekad, kiedy w maju 2000 na Fidżi zapanował kryzys polityczny, który doprowadził do zawieszenia tego kraju w prawach członka Wspólnoty Brytyjskiej i nałożenia na niego sankcji przez wiele państw, w tym Australię. Jednak po pokojowym zakończeniu kryzysu jesienią 2001, Canberra była pierwszą stolicą, która zniosła wszelkie sankcje przeciw Suwie.

11 marca 1999 podpisano porozumienie w sprawie stosunków gospodarczych (AFTERA) , wprowadzające ułatwienia dla wzajemnych inwestycji. Ponadto Fidżi korzysta z dobrodziejstw mechanizmu SPARTECA, przewidującego preferencje na rynku australijskim dla wszystkich krajów Forum Państw Wyspiarskich.

Wartość wymiany handlowej wynosi ok. 606 mln A$ rocznie, a więc dziesięciokrotnie przewyższa obroty notowane w stosunkach gospodarczych z Vanuatu i Wyspami Salomona. Australia jest najważniejszym partnerem handlowym Fidżi zarówno gdy idzie o eksport, jak o import. Stosunek wartości eksportu australijskiego na Fidżi do importu z tego kraju wynosi w przybliżeniu 6:4, co, biorąc pod uwagę różnicę potencjału obu państw, pozwala uznać wymianę za relatywnie równoprawną i zrównoważoną.  Do najważniejszych dóbr kupowanych przez Australię należy zaliczyć odzież, rudę złota, obuwie, produkty zbożowe i świeże warzywa. Z kolei główne towary eksportowe to półprodukty bawełniane, części komputerowe, maszyny specjalistyczne, mleko i wyroby mleczarskie oraz tworzywa sztuczne. Fidżi wciąż otrzymuje także pomoc rozwojową, jednak jej wartość – ok. 35 mln A$ - sytuuje ten kraj poza gronem głównych beneficjentów australijskiego wsparcia.


Część druga tekstu ukaże się jutro.


źródło mapy: CIA World Factbook

 

  drukuj   prześlij na email

  powrót   w górę

Tego artykułu jeszcze nie skomentowano

Copyright by (C) 2007 by e-Polityka.pl - Biznes - Firma - Polityka. Wszelkie Prawa Zastrzeżone.

Kontakt  |  Reklama  |  Mapa Serwisu  |  Polityka Prywatności  |  O nas


e-Polityka.pl